ΠΟΙΟΙ ΙΟΙ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Γράφει η ιατρός Ζωή Νίτσα*

Οι ιογενείς λοιμώξεις είναι γνωστές κυρίως για τις οξείες επιπλοκές που προκαλούν στον άνθρωπο, όπως είναι ο πυρετός, η διάρροια, το ρίγος, η καταβολή και πολλά ακόμη. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που η λοίμωξη από κάποιον ιό, επιφέρει στον άνθρωπο μακροχρόνιες ή μακροπρόθεσμες επιπλοκές, όπως είναι η υποτροπή της λοίμωξης ή αλλιώς αναζωπύρωση της λοίμωξης με την ίδια ή και διαφορετική κλινική εικόνα. Μία πιθανή μακροχρόνια επιπλοκή των ιογενών λοιμώξεων μπορεί να είναι η εμφάνιση συγκεκριμένων τύπων καρκίνου. Το 2006 υπολογίστηκε ότι το 12%, περίπου, των συνολικών περιστατικών καρκίνου παγκοσμίως προκλήθηκε από συγκεκριμένους ιούς. 

Οι ιοί που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο στον άνθρωπο αριθμούνται σε 8 και είναι:

Ø HBV: Ιός της ηπατίτιδας Β

Ø HBC: Ιός της ηπατίτιδας C

Ø HPV: Συγκεκριμένοι τύποι ιών των θηλωμάτων

Ø EBV: Epstein-Barr ιός

Ø HIV-1: Ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας-τύπος 1

Ø HTLV-1: Ανθρώπινος Τ-λεμφοτρόπος ιός-τύπος 1

Ø KSHV: Ερπητοϊός-τύπος 8 ή αλλιώς Ερπητοϊός σχετιζόμενος με το σάρκωμα Kaposi

Ø MCV: Ιός κυττάρων Merkel

HBV- Iός της ηπατίτιδας Β

Το 2004 γνωστοποιήθηκε στο ευρύ κοινό η καρκινογόνος δράση του HBV στον άνθρωπο. Η χρόνια λοίμωξη με τον ιό της ηπατίτιδας Β σχετίζεται ισχυρά με την εμφάνιση ηπατοκυτταρικού καρκίνου. Πρόκειται για έναν τύπο καρκίνου που προσβάλει το ήπαρ, δηλαδή το συκώτι.

Η μετάδοση του ιού γίνεται:

ü Μέσω σεξουαλικής επαφής.

ü Κατά τη διάρκεια του τοκετού, από την μητέρα στο νεογνό.

ü Μέσω του αίματος. Για παράδειγμα, οι επαγγελματίες υγείας έχουν αυξημένο κίνδυνο να μολυνθούν από  ατυχήματα με μολυσμένα αιχμηρά εργαλεία.

Υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του ιού της ηπατίτιδας Β.

HBC-Ιός της ηπατίτιδας C

Ο ιός της ηπατίτιδας C μπορεί, επίσης, να προκαλέσει καρκίνο στο ήπαρ του ανθρώπου (ηπατοκυτταρικό καρκίνο).

Η μετάδοσή του συμβαίνει με τον ίδιο τρόπο δηλαδή:

ü Μέσω του αίματος. Όπως συμβαίνει   από ατυχήματα με μολυσμένα εργαλεία  στον επαγγελματικό χώρο της  υγείας.

ü Μέσω της σεξουαλικής επαφής.

ü Από μητέρα σε νεογνό κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του ιού της ηπατίτιδας C.

HPV-Συγκεκριμένοι τύποι ιών των θηλωμάτων

Περίπου το 75% των ιικών τύπων της κατηγορίας αυτής προκαλούν βλάβες στο δέρμα του ανθρώπου, τις γνωστές “μυρμηγκιές” και συνήθως εμφανίζονται στα δάχτυλα, στα πόδια, στο στήθος και στα χέρια. Αυτές οι δερματικές βλάβες δεν αποτελούν κακοήθεια.

Το υπόλοιπο 25% προσβάλλει τους βλεννογόνους του ανθρώπου.  Συγκεκριμένα, τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας, τον πρωκτό, τα έξω γεννητικά όργανα της γυναίκας και του άνδρα, τον βλεννογόνο της ρινός (μύτη), της στοματικής κοιλότητας, του λάρυγγα και της τραχείας και τέλος τον βλεννογόνο των βλεφάρων των οφθαλμών. 

Στον βλεννογόνο, οι ιοί των θηλωμάτων μπορούν να προκαλέσουν βλάβες, γνωστές ως ‘‘κονδυλώματα”. Τα κονδυλώματα δεν αποτελούν κακοήθεια και έχουν πολύ μικρή πιθανότητα να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Υπάρχουν όμως, τύποι των ιών των θηλωμάτων, όπως είναι oι HPV τύποι 16 και  18, που μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση καρκίνου στις περιοχές των βλεννογόνων που αναφέρθηκαν ανωτέρω.

Οι ιοί των θηλωμάτων που προσβάλλουν τους βλεννογόνους μεταδίδονται κυρίως μέσω της βλεννογονο-δερματικής επαφής κατά τη διάρκεια της στοματικής, κολπικής και πρωκτικής σεξουαλικής δραστηριότητας. Η μετάδοση γίνεται ακόμη και όταν το μολυσμένο άτομο δεν έχει κάποια εμφανή δερματική βλάβη. Πιθανολογούνται και άλλοι τρόποι μετάδοσης των ιών αυτών, χωρίς ακόμη να έχουν αποσαφηνιστεί. Τέλος, σε σπάνιες περιπτώσεις, η μετάδοση μπορεί να γίνει από την μητέρα στο νεογέννητο κατά τη διάρκεια του τοκετού. Σε αυτές τις περιπτώσεις το νεογέννητο μπορεί να εμφανίσει θηλώματα στην αναπνευστική του οδό όπως είναι οι βρόγχοι, η τραχεία και οι φωνητικές χορδές.

Υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο ενάντια του HPV.

Σύμφωνα με το American Cancer Society, συστήνεται ισχυρά ο εμβολιασμός των ατόμων ηλικίας 9 έως 12 ετών,.

EBV- Epstein-Barr ιός

Ο ιός αυτός είναι ο ερπητοϊός-τύπος 4. Επίσης, μπορεί να τον συναντήσει κάποιος με την συντομογραφία HHV-4. Ο ιός αυτός αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης των εξής καρκίνων:

§  Ενδημικό λέμφωμα Burkitt

§  Hodgkin λέμφωμα

§  Μη-Hodgkin λέμφωμα σχετιζόμενο με την ανοσοανεπάρκεια

§  Εξωαδενικό (NK) / Τ-κυτταρικό λέμφωμα (ENKTL), ρινικού τύπου

§  Ρινοφαρυγγικό καρκίνωμα

§  Συγκεκριμένους τύπους καρκίνου του στομάχου

Το 2012 υπολογίστηκε ότι περίπου το 90% των ενηλίκων παγκοσμίως έχουν μολυνθεί από τον ιό Epstein Barr. Αυτό που φαίνεται όμως να καθορίζει την καρκινογένεση στον άνθρωπο είναι η μόλυνση με υψηλό ιικό φορτίο.

Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως μέσω του σάλιου. Επίσης μπορεί να μεταδοθεί μέσω του αίματος, για παράδειγμα από  μεταγγίσεις και  μεταμοσχεύσεις οργάνων (οι λήπτες των οργάνων διατρέχουν κίνδυνο μόλυνσης). Έχουν καταγραφεί περιστατικά μετάδοσης του ιού μέσω του θηλασμού καθώς και μέσω των εκκρίσεων των γεννητικών οργάνων.

Η πλειονότητα των ατόμων που προσβάλλεται από τον ιό Epstein-Barr , θα παραμείνει ασυμπτωματική και συνεπώς αδιάγνωστη. Η λοίμωξη με τον ιό είναι εφόρου ζωής. Το 25% των ενηλίκων με EBV θα εκδηλώσει λοιμώδη μονοπυρήνωση. Η λοίμωξη με τον ιό αυτό μπορεί να οδηγήσει επίσης σε μία σπάνια αυτοάνοση πάθηση, που ονομάζεται αυτοάνοση ηπατίτιδα.

Δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα εμβόλια έναντι του Epstein – Barr ιού.

HIV-1  -  Ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας τύπου 1

Τα άτομα που έχουν μολυνθεί με τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας – τύπος 1, έχουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση των εξής τύπων καρκίνου:

§  Σάρκωμα Kaposi

§  Hodgkin λέμφωμα

§  Μη- Hodgkin λέμφωμα

§  Καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες

§  Καρκίνο του πρωκτού

§  Καρκίνο των έξω γεννητικών οργάνων

§  Καρκίνο του επιπεφυκότα του οφθαλμού

§  Καρκίνο του δέρματος (εκτός από το μελάνωμα)

Έχει βρεθεί ότι η λοίμωξη με τον HIV-1 μπορεί να σχετίζεται επίσης με τον καρκίνο του ήπατος, του πνεύμονα, της στοματικής κοιλότητας και του στοματοφάρυγγα.

Ο ιός αυτός μεταδίδεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής (κολπικής, στοματικής ή πρωκτικής) και μέσω του αίματος.  Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί από την μητέρα στο νεογνό κατά τη διάρκεια του τοκετού ή του θηλασμού.

Δεν υπάρχει ακόμη διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του HIV-1 ιού.

HTLV-1  -  Ανθρώπινος Τ-λεμφοτρόπος ιός τύπου 1

O HTLV-1 μπορεί να προκαλέσει T-λεμφοκυτταρικό λέμφωμα (ΑΤLL) στον άνθρωπο. Μια μελέτη που έγινε το 2012 έδειξε ότι το 90% των ασθενών με ΑTLL είχε προηγουμένως μολυνθεί με τον ανθρώπινο Τ- λεμφοτρόπο ιό τύπου 1.

Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής, κατά τη διάρκεια του τοκετού από την μητέρα στο νεογνό και μέσω του αίματος.

Δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα εμβόλια έναντι του HTLV-1.

KSHV - Ερπητοϊός 8 ή αλλιώς Ερπητοϊός σχετιζόμενος με το σάρκωμα Kaposi

Ο ερπητοϊός τύπου 8 μπορεί να προκαλέσει σάρκωμα Kaposi, πολυκεντρική νόσο Castleman και λέμφωμα στον άνθρωπο.

Η μετάδοση του KSHV γίνεται κυρίως μέσω του σάλιου. Επίσης , μπορεί να μεταδοθεί μέσω του αίματος. Έχουν καταγραφεί περιστατικά μετάδοσης από μολυσμένο νερό, όπως και μετάδοση μεταξύ των μελών οικογένειας που έχει μολυνθεί από τον ιό.

Δεν υπάρχει εμβόλιο για την προστασία του ανθρώπου από τον ερπητοϊό που σχετίζεται με το σάρκωμα Kaposi. 

MCV -  Ιός κυττάρων Merkel (ή αλλιώς MCPyV)

Ο MCV αυξάνει ισχυρά τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου των κυττάρων Merkel  του δέρματος.

Ο τρόπος μετάδοσης δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί πλήρως. Η επαφή με το δέρμα αποτελεί το κύριο μέσο μετάδοσης. Πιθανός τρόπος μετάδοσης είναι η επαφή με το σάλιο, η στενή επαφή με το δέρμα ατόμων που έχουν μολυνθεί, ακόμη και η μη επαρκής προσωπική υγιεινή. Πιθανός είναι ακόμη και ο τρόπος μετάδοσης μέσω της αναπνοής.

Δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμα εμβόλια έναντι του ιού των κυττάρων Merkel.

ΠΗΓΕΣ

American Cancer Society

National Toxicology Program

*Ζωή Νίτσα, Ειδικευόμενη Ιατρός Γενικής Χειρουργικής στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο»

Βασικές Σπουδές: Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης , Medicine in University of Antwerp

Master of Clinical and Surgical Anatomy

Master of Pelvic Surgery