Εργασία: «Αγγαρεία» ή πηγή άντλησης ικανοποίησης;

Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος

     Τα Ιουδαίο-Χριστιανικά δεδομένα είναι λίγο-πολύ γνωστά: εκδιώκοντας τους «αμαρτήσαντες» Αδάμ και Εύα από την ΕΔΕΜ ο Κύριος, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, τους είπε καθαρά και ξάστερα ότι:

     «…με τον ιδρώτα τους εφεξής θα μπορούν να κερδίζουν το…ψωμί τους!». 

     Η αποδοχή της Βιβλικής αυτής θεώρησης της ΕΡΓΑΣΙΑΣ της αποδίδει το νόημα του καταναγκασμού και της τιμωρίας. Σημειώστε την θέση του Αποστόλου Παύλου στην ‘Β προς Θεσσαλονικείς επιστολή’ του όπου σαφέστατα δηλώνει:

     «εις τις ου θέλει εργάζεσθαι, μηδέ εσθιέτω…». 

     Μεγάλη η απόσταση από τις Βιβλικές θέσεις της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης μέχρι τη θέση του Καρλ Μαρξ ότι «Ο εργαζόμενος δε ζει μόνο με το ψωμί…»

     Είναι αλήθεια ότι το Προτεσταντικό δόγμα σκληρής εργασίας και αποταμίευσης μέρους του μισθού αποτέλεσε για τον Μαξ Βέμπερ το θεμέλιο του Καπιταλισμού και συνεχίζει να  χαρακτηρίζει την στάση μας απέναντι στη δουλειά και στον ελεύθερο χρόνο. 

     Οι άνθρωποι, κατά κύριο λόγο οι κάτοικοι των Δυτικών κοινωνιών, δε βλέπουμε τη δουλειά σαν…αγγαρεία αλλά, για να λέμε αλήθειες οπόταν μας δίνεται η ευκαιρία…το ρίχνουμε και λίγο έξω υπογραμμίζοντας το μεγαλείο της απόλαυσης των διακοπών μας!

     Εδώ χρειάζεται να γίνει αντιδιαστολή ανάμεσα στο ΧΘΕΣ και το γοργά επερχόμενο ΑΥΡΙΟ  καθώς με τα ‘ελαστικά ωράρια’, την εκπληκτική πρόοδο της πληροφορικής και νέων τεχνολογιών της ψηφιακής εποχής αρχίζει να φαίνεται περισσότερο ρεαλιστικό και πιθανό και λιγότερο ως φαντασίωση η προοπτική ο ΑΥΡΙΑΝΟΣ εργαζόμενος να πασχίζει να διαθέτει και λίγο χρόνο εργασίας ανάμεσα στα μεγάλα διαλείμματα ελεύθερου και ανεπιθύμητης αεργίας. 

     Τώρα με την απροσδόκητη λαίλαπα της πανδημίας του covid-19 που προκάλεσε διεθνώς απίστευτη οικονομική ύφεση την οποία θα αρχίσουμε να βιώνουμε ως πραγματικότητα ξεκινώντας το ερχόμενο φθινόπωρο, εκατοντάδες εκατομμύρια συνάνθρωποι θα μείνουν ΧΩΡΙΣ εργασία, (πολλές θα είναι οι εκατοντάδες χιλιάδες στην Ελλάδα) όχι επειδή έτσι το θέλουν αλλά επειδή οι εργοδότες τους θα υποχρεωθούν να τους…απολύσουν!...

     Στη διάρκεια της εφαρμογής πολιτικής lockdown στην Πατρίδα μας όπως και στις περισσότερες οικονομικά αναπτυγμένες χώρες Δύσης και Άπω Ανατολής η «εργασία από το σπίτι» με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας εξοικείωσε αμέτρητα εκατομμύρια εργαζόμενους με τις νέες δομές εργασιακού περιβάλλοντος. 

     Στις σύγχρονες κοινωνιολογικές και ψυχολογικές θεωρίες ολάκερη η έμφαση του προβληματισμού μας επικεντρώνεται στον εντοπισμό των κινήτρων της εργασιακής μας συμπεριφοράς, ως άτομα και ως ομάδες ατόμων, και στη συνέχεια στην ανάπτυξη εκείνων των στοιχείων που θα βοηθήσουν τον εργαζόμενο ατομικά και την απασχολούμενη ομάδα συλλογικά να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας λειτουργώντας ΟΧΙ μέσα στα πλαίσια του φοβικού καταναγκασμού και της απειλητικής διάθεσης των προϊσταμένων μας αλλά ΑΥΤΟΒΟΥΛΑ και ΑΥΘΟΡΜΗΤΑ ακριβώς επειδή αισθανόμαστε ότι η δουλειά μας είναι η έμπρακτη έκφραση δυνατοτήτων, γνώσεων, δεξιοτήτων και των ταλέντων μας…

     Με άλλα λόγια, η δουλειά μας μπορεί να είναι πηγή άντλησης ικανοποίησης και όχι αγγαρεία! 

     Θα μπορούσε εδώ κάποιος να αντιτάξει το επιχείρημα ότι η παρότρυνση για βελτίωση των αποδόσεών μας μπορεί να απολήξει και σε δημιουργία εργασιακού κλίματος ΕΝΤΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ χωρίς ανάλογες αμοιβές.

     Η απόκρουση μιας τέτοιας θεώρησης είναι πολύ πιο εύκολη από όσο αρχικά φαίνεται καθώς ήδη είναι δεδομένο στη σύγχρονη θεωρία του Μάνατζμεντ ότι οι αρχικές θεωρήσεις διοίκησης «με το…μαστίγιο» έχουν δώσει προ πολλού τη θέση τους στη σύγχρονη διοικητική επιστήμη που πιστεύει και λειτουργεί καθημερινά με τη θεωρία «του…καρότου» .

     Το θεμελιακό πρόβλημα δεν εστιάζεται ούτε και εξαντλείται στην αποδοχή της θεωρίας του «καρότου» και της απόρριψης της θεωρίας του «μαστίγιου». Προχωρά κανείς πολύ πιο βαθιά σε ευρηματική και καινοτόμο θεώρηση όταν αποδεχθεί ως γεγονός ότι ο σύγχρονος εργαζόμενος, από τον ανειδίκευτο εργάτη μέχρι τον κοσμογυρισμένο και καλοδιαβασμένο έμπειρο μάνατζερ (τα διεθνή και, ιδιαίτερα τα εγχώρια, golden boys τα αφήνω εκτός) ΔΕΝ προσέρχεται καθημερινά στη δουλειά του ως … «τίτλος» (π.χ. καθαρίστρια ορόφου ή στέλεχος υποδοχής) αλλά μάλλον ως ολοκληρωμένα άτομα που πετυχαίνουν να αφήσουν στο σπίτι τα προβλήματα του σπιτιού, και να διαχειριστούν δημιουργικά και να επιλύσουν μέσα στο χώρο της εργασίας τα προβλήματα που αφορούν στην εργασία τους.

     Εάν ο εργαζόμενος, άνδρας ή γυναίκα, υψηλόβαθμο στέλεχος ή εργαζόμενος σε χαμηλότερο επίπεδο της διοικητικής πυραμίδας ΔΕΝ κατορθώσει να διαχωρίσει αυτούς τους διακριτούς ρόλους του ΤΟΤΕ, δυστυχώς η οικογένειά του θα υποφέρει καθώς θα γίνεται δέκτης των επαγγελματικών του προβληματισμών και ο εργοδότης του θα χάνει καθώς θα έχει ένα προβληματισμένο άτομο που φέρνει στη δουλειά τα προβλήματα του σπιτιού του.

     Κλείνοντας θα ήθελα να παραθέσω μερικά πράγματα που διδάσκονται διεθνώς σε μαθήματα σε Σχολών Διοίκησης Επιχειρήσεων και θεωρούνται στη διεθνή βιβλιογραφία ως … ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ που αξίζει να μνημονευθούν εδώ, ακριβώς επειδή αυτό που πραγματικά μετράει είναι «η στάση μας απέναντι στην εργασία μας».

     Η καθημερινή μας εργασία μπορεί να είναι μια ανεπιθύμητη «αγγαρεία»

 ή

     Μια  ευκαιρία για προσφορά υπηρεσίας που κάνει τη ζωή μας πιο ευχάριστη

     «Το μυστικό της επιτυχίας κάθε εργαζόμενου δεν εξαντλείται με το να κάνει σωστά αυτό που του αρέσει… αλλά στο να μάθει να αντλεί ικανοποίηση από ότι …χρειάζεται να κάνει»

     Κλείνοντας ελπίζω να σας φανούν χρήσιμες και να μείνουν ΖΩΝΤΑΝΑ στη μνήμη σας οι παρακάτω 10 προτάσεις:

1. Είμαι ειλικρινά δεμένος και δοσμένος στη δουλειά μου ή σκέφτομαι «ότι με ενδιαφέρει εμένα πώς πάει η επιχείρηση όπου εργάζομαι»;

2. Αισθάνομαι και ενεργώ σαν να τους κάνω χάρη που εργάζομαι εδώ και όχι κάπου αλλού;

3. Πιστεύω ότι τα προβλήματα της υπηρεσίας ΔΕΝ με αφορούν και λέω «άσε κάποιον άλλο να τα...λύσει»;

4. Κάνω ΜΟΝΟ αυτό που μου αναθέτουν ή προσφέρω στην επιχείρηση κάτι παραπάνω και πιο δημιουργικό;

5. Κουτσομπολεύω την επιχείρηση γενικά ή το τμήμα μου ειδικότερα με συναδέλφους ή και με «τρίτους»;

6. Δε συμβουλεύω και δεν καθοδηγώ συναδέλφους ή υφισταμένους από φόβο ότι μπορεί να με ξεπεράσουν;

7. Κριτικάρω, αξιολογώ τις επιδόσεις μου ή μου αρκεί η στάση που μεταφράζεται στο «και αυτό που κάνω πολύ είναι»;

8. Με διακρίνει η τάση να είμαι απρόσεκτος αν αυτό περνά απαρατήρητο αλλά προβάλλω άλλοθι και δικαιολογίες ή κατηγορώ άλλους αν αποκαλυφθώ;

9. Αισθάνομαι ότι η επιχείρηση με πληρώνει λιγότερο από όσο αξίζω ή της αποδίδω λιγότερο από όσο πρέπει για τα όσα μου πληρώνει;

10. Εκείνος που ποτέ ΔΕΝ  προσφέρει κάτι περισσότερο από ότι πληρώνεται ΠΟΤΕ δεν θα πληρωθεί περισσότερο για αυτό που κάνει!