ΓΥΝΑΙΚΕΣ-ΑΝΤΡΕΣ TRANS ΚΑΙ ΜΗ, ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

 Γράφει η ιατρός Ζωή Νίτσα*

Η πλειοψηφία των ασθενών, που προσβάλλονται από τον καρκίνο του μαστού είναι γυναίκες, ωστόσο ο συγκεκριμένος καρκίνος αφορά όλα τα άτομα, ανεξαρτήτως φύλου. Η διαφορά έγκειται στο ότι κάποιες ομάδες θεωρούνται υψηλού κινδύνου, ενώ άλλες χαμηλού. Παρακάτω παρουσιάζονται τα σωστά βήματα της πρόληψης ανά ομάδα, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα. Μείνε υγιής, επίλεξε την πρόληψη!

Η αυτοεξέταση μαστών και μασχαλιαίων χωρών θεωρείται από κάποιους οργανισμούς αναπόσπαστο κομμάτι της πρόληψης [Breastcancer.org, National Comprehensive Cancer Network (NCCN)], αντίθετα με το American cancer society όπου πλέον δεν το συγκαταλέγει στους τρόπους πρόληψης του καρκίνου του μαστού σε γυναίκες χωρίς αυξημένους παράγοντες κινδύνου (χωρίς να σημαίνει ότι δεν τον συστήνει). Ένας σημαντικός αριθμός ασθενών, θα προσέλθει στο ιατρείο, αφού προηγουμένως έχει ήδη ψηλαφήσει την ύπαρξη κάποιου πιθανού όγκου (αυτοεξέταση). Προτείνεται λοιπόν ισχυρά, η διενέργεια συστηματικής αυτοεξέτασης σε όλα τα άτομα. 

Οι παρακάτω οδηγίες αφορούν ασυμπτωματικά άτομα . Στις περιπτώσεις που ένα άτομο εμφανίσει κάποιο από τα συμπτώματα που προκαλεί ο καρκίνος του μαστού, συστήνεται η άμεση επικοινωνία με ειδικό.

·       Γυναίκες 25-39 ετών (χωρίς οικογενειακό ιστορικό, γενετική προδιάθεση ή αυξημένους παράγοντες κινδύνου*) 🡪  Σύμφωνα με τις NCCN 2020 οδηγίες, τα άτομα που ανήκουν σε αυτή την ομάδα πρέπει να επισκέπτονται τον ειδικό κάθε 1 με 3 έτη ώστε να υποβληθούν σε κλινική εξέταση, δηλαδή ψηλάφηση μαστών και μασχαλιαίων χωρών. Σύσταση για τακτική αυτοεξέταση. 

·       Γυναίκες 40 ετών και άνω (χωρίς οικογενειακό ιστορικό, γενετική προδιάθεση ή αυξημένους παράγοντες κινδύνου*) 🡪 Σε αυτή την ομάδα η κλινική εξέταση (ψηλάφηση μαστών και μασχαλιαίων χωρών) από ειδικό συστήνεται να πραγματοποιείται ετησίως, καθώς επίσης και διενέργεια ψηφιακής μαστογραφίας άμφω. Τακτική αυτοεξέταση της περιοχής (Σύμφωνα με τα NCCN guidelines) [Σύμφωνα με American cancer society έναρξη μαστογραφίας από τα 40 έτη έως 44 έτη, από 45 ετών έως 54 ετών ετήσια μαστογραφία, 55 ετών και άνω μαστογραφία ανά δύο έτη και έως ότου η συνολική υγεία της ασθενούς παραμένει καλή] Εάν κριθεί απαραίτητο υπέρηχος μαστών και άλλες απεικονιστικές μέθοδοι, μπορούν να συμπληρώσουν  τη συνολική εξέταση. Συμβουλευτείτε τον ειδικό σας.

 

*Στην κατηγορία αυτή, οι γυναίκες έχουν λιγότερο από 15% κίνδυνο για να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού στη ζωή τους.

·       Γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό, γενετική προδιάθεση ή με παράγοντες κινδύνου**🡪 Η ομάδα αυτή είναι περισσότερο περίπλοκη και συμπεριλαμβάνει πολλές υποκατηγορίες. Προτείνεται η επικοινωνία με ειδικό για διενέργεια εξειδικευμένης πρόληψης. 

 

**Στην κατηγορία αυτή, τα άτομα έχουν ίσο ή μεγαλύτερο από 15% κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού στη ζωή τους.

 

ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΔΗΓΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Γυναίκες 25-39 ετών (χωρίς παράγοντες κινδύνου)	Τακτική αυτοεξέταση	Ανά 1 με 3 έτη κλινική εξέταση από ειδικό (ψηλάφηση της περιοχής)	-
Γυναίκες 40 ετών και άνω  (χωρίς παράγοντες κινδύνου)	Τακτική αυτοεξέταση	Ετησίως ψηφιακή μαστογραφία και κλινική εξέταση από ειδικό (ψηλάφηση της περιοχής)	Όταν κριθεί απαραίτητο από τον ειδικό : υπέρηχος  και επιπλέον εξετάσεις
Γυναίκες  με αυξημένους παράγοντες κινδύνου	Επικοινωνία με ειδικό	-	-

 

Τα ενθέματα σιλικόνης δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού, δυσχεραίνουν όμως τη διάγνωση ενός πιθανού όγκου. Για το λόγο αυτό, στα άτομα με ενθέματα σιλικόνης προτείνεται να επιλέγουν απεικονιστικά κέντρα με εμπειρία στα ενθέματα σιλικόνης των μαστών για τη διενέργεια ψηφιακής μαστογραφίας, διότι στις περιπτώσεις αυτές, επιπλέον ειδικές λήψης (implant displacement views) πρέπει να παρθούν για την αποτελεσματικότερη απεικόνιση όλου του αδένα. Επίσης η εμπειρία των κέντρων αυτών ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο να σπάσει το ένθεμα από κακούς χειρισμούς. (Σύμφωνα με American cancer society)

Έχει βρεθεί ένας τύπος μη- Hodgkin λεμφώματος που σχετίζεται με τα ενθέματα σιλικόνης στο στήθος - Breast Implant Associated Lymphoma (BIA-ALCL). Αυτός δεν αποτελεί καρκίνο του μαστού αφού δεν προσβάλει το αδένα του μαστού. 

·       Άνδρες χωρίς γενετική προδιάθεση, οικογενειακό ιστορικό ή αυξημένους παράγοντες κινδύνου🡪 Τα άτομα στην ομάδα αυτή έχουν ελάχιστες πιθανότητες να αναπτύξουν κακοήθεια μαστών συγκριτικά με άλλες ομάδες. Για το λόγο αυτό και εξαιτίας του μικρού μαζικού αδένα που έχουν, η μαστογραφία δεν ενδείκνυται για εξέταση πρόληψης. Η αυτοεξέταση της περιοχής αποτελεί μία σχετικά εύκολη διαδικασία. Στις σπάνιες όμως περιπτώσεις κακοήθειας, εξαιτίας ότι η απόσταση του συνολικού αδένα και των παρακείμενων δομών είναι μικρότερη, είναι και ευκολότερη και πιο γρήγορη η πιθανή επέκταση του σε αυτές τις παρακείμενες δομές (όπως είναι οι μύες όπισθεν και το δέρμα με τη θηλή έμπροσθεν). Στην ομάδα αυτή ενδείκνυται η συχνή αυτοεξέταση. (Σύμφωνα με American cancer society)

·       Άνδρες με γενετική προδιάθεση, οικογενειακό ιστορικό ή αυξημένους παράγοντες κινδύνου🡪 Τα δεδομένα για την ορθή πρόληψη στα άτομα που ανήκουν σε αυτή την ομάδα, δε έχουν πλήρως αποσαφηνιστεί. Η ψηφιακή μαστογραφία και ο υπέρηχος έχουν μέχρι στιγμής τη σημαντικότερη θέση. Εξαιτίας της πολυπλοκότητας, προτείνεται η επικοινωνία με ειδικό για εξατομικευμένη πρόληψη. 

 

ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΔΗΓΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ
Άνδρες χωρίς αυξημένους παράγοντες κινδύνου	Τακτική αυτοεξέταση
Άνδρες με αυξημένους παράγοντες κινδύνου	Επικοινωνία με ειδικό

 

Τα trans άτομα αποτελούν μία ξεχωριστή κατηγορία λόγω της πιθανής ορμονοθεραπείας που υποβάλλονται για την αλλαγή φύλλου. Ως γνωστόν η ορμονοθεραπεία συμβάλλει καταλυτικά στον καρκίνο του μαστού είτε προφυλάσσοντας είτε προδιαθέτοντας. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα και ξεκάθαρη πληροφορία για την ορθή πρόληψη του καρκίνου του μαστού σε trans γυναίκες και άνδρες. Σύμφωνα με μία μεγάλη έρευνα που έχει γίνει στην Ολλανδία το 2019 (https://doi.org/10.1136/bmj.l1652) βγήκαν τα εξής συμπεράσματα: 

1.     Οι trans γυναίκες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού συγκριτικά με τους μη trans άνδρες. (Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις των trans γυναικών που δεν έχουν υποβληθεί ποτέ σε ορμονοθεραπεία του φύλου)

2.                 Οι trans άνδρες έχουν μικρότερο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού συγκριτικά με τις μη trans γυναίκες. (Σε περιπτώσεις που έχουν υποβληθεί σε ορμονοθεραπεία  του φύλου για πάνω από 5 έτη)

3.                 Οι trans γυναίκες πρέπει να αντιμετωπίζονται με βάση τα χαρακτηριστικά των  γυναικών του συγγενικού περιβάλλον τους (οικογενειακό ιστορικό, προδιάθεση κλπ).

4.                 Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού στους trans (άνδρες και γυναίκες) φαίνεται να μην ξεπερνά αυτόν των μη trans γυναικών. 

 

Αν είσαι trans δες σε ποια κατηγορία ανήκεις και διάβασε τι προτείνουν για εσένα τα μέχρι τώρα δημοσιευμένα δεδομένα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα δεδομένα είναι περιορισμένα, προτείνεται η επικοινωνία με τον ειδικό ώστε να γίνει εξειδικευμένη πρόληψη με βάση το ιατρικό ατομικό σου ιστορικό.  

·       Trans γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε ορμονοθεραπεία (για την αλλαγή φύλου) για χρονικό διάστημα περισσότερο των 5 ετών ή έχουν παράγοντες κινδύνου🡪 Συστήνεται ετήσιος έλεγχος με ψηφιακή μαστογραφία και ψηλάφηση μαστού και μασχαλιαίας χώρας από ειδικό από τα 50 έτη και άνω. (Σύμφωνα με doi:10.1055/s-0037-1606103, doi:10.1055/s-0037-1604457, doi:10.2214/AJR.13.10810). 

·       Trans γυναίκες που δεν έχουν υποβληθεί καθόλου σε ορμονοθεραπεία (για την αλλαγή φύλου) ή έχουν υποβληθεί για χρονικό διάστημα μικρότερο των 5 ετών🡪  Συχνή αυτοεξέταση και επικοινωνία με ειδικό σε περιπτώσεις παθολογικού σημείου. Εξαίρεση αποτελούν τα άτομα με αυξημένους παράγοντες κινδύνου (π.χ. Σύνδρομο Klinefelter) . 

• Τrans άνδρες  που δεν έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή ή έχουν υποβληθεί σε μειωτική στήθους🡪 Συστήνετε ότι και σε μη trans γυναίκες (βλέπε άνω) ανάλογα αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου ή όχι. (Σύμφωνα με doi:10.1055/s-0037-1606103, doi:10.1055/s-0037-1604457, doi:10.2214/AJR.13.10810)

• Τrans άνδρες που έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή🡪  Η μαστογραφία δεν έχει ισχυρή ένδειξη λόγω του ελάχιστου αδένα που παραμένει, ενδείκνυται η τακτική αυτοεξέταση καθώς επίσης κλινική εξέταση (ψηλάφηση της περιοχής) από ειδικό ετησίως.

 

ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΔΗΓΙΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΕ TRANS  ΑΤΟΜΑ
Trans γυναίκες με =/>5 έτη ορμονοθεραπείας ή έχουν αυξημένους παράγοντες κινδύνου	Τακτική αυτοεξέταση	Ετησίως ψηφιακή μαστογραφία και κλινική εξέταση από ειδικό (ψηλάφηση της περιοχής) από 50 ετών και άνω	Επικοινωνία με ειδικό
Trans γυναίκες χωρίς αυξημένους παράγοντες κινδύνου και χωρίς ορμονοθεραπεία ή με ορμονοθεραπεία <5 ετών	Τακτική αυτοεξέταση	-	-
Trans άνδρες χωρίς μαστεκτομή ή με μερική μαστεκτομή και χωρίς αυξημένους παράγοντες κινδύνου	Τακτική αυτοεξέταση	25-39 ετών κλινική εξέταση από ειδικό (ψηλάφηση της περιοχής)	=/>40 ετών ετησίως ψηφιακή μαστογραφία και κλινική εξέταση από ειδικό (ψηλάφηση της περιοχής
Trans άνδρες χωρίς μαστεκτομή ή με μερική μαστεκτομή και με αυξημένους παράγοντες κινδύνου	Επικοινωνία με ειδικό	-	-
Trans άνδρες με μαστεκτομή	Τακτική αυτοεξέταση	Ετησίως κλινική εξέταση από ειδικό (ψηλάφηση της περιοχής)	-

*Ζωή Νίτσα, Ειδικευόμενη Ιατρός Γενικής Χειρουργικής στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο»

Βασικές Σπουδές: Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης , Medicine in University of Antwerp 

Master of Clinical and Surgical Anatomy 

Master of Pelvic Surgery