Εισήγηση Αφροδίτης Σταμπουλή στην Κύρωση της Σύμβασης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών

Ομιλία της Αφροδίτης Σταμπουλή,

εισηγήτριας του ΣΥΡΙΖΑ, στην πρώτη κοινή συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης

Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με την Διαρκής

Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, στις 8 Μάρτη, Παγκόσμια

Ημέρα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου

Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με τίτλο: «Ι) Κύρωση της

Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της

Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και προσαρμογή της

ελληνικής νομοθεσίας, ΙΙ) Ενσωμάτωση της 2005/214/ΔΕΥ απόφασης – πλαίσιο, όπως

τροποποιήθηκε με την απόφαση – πλαίσιο 2009/299/ ΔΕΥ, σχετικά με την εφαρμογή

της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης επί χρηματικών ποινών και ΙΙΙ) Άλλες

διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων

Δικαιωμάτων». Συζήτηση επί της αρχής 3/8/2018

Ομιλία επί του σχεδίου νόμου για την Κύρωση της Σύμβασης της Κων/πολης 8.3.2018 https://youtu.be/-Z2pv94SFoc

Ομιλία 1ης συνεδρίασης:

Κυρία και κύριε Πρόεδρε,  

Κύριοι Υπουργοι ,

συναδέλφισσες  βουλεύτριες, 

 συνάδελφοι βουλευτές.

Το ελληνικό κοινοβούλιο τιμά τη σημερινή ημέρα, μέρα διεκδίκησης των δικαιωμάτων των γυναικών,  όχι με φραστικές εξαγγελίες σε μια, περισσότερο ή λιγότερο, συνηθισμένη εκδήλωση αλλά έμπρακτα ικανοποιώντας ένα αίτημα χρόνων του γυναικείου και φεμινιστικού κινήματος στη χώρα μας. Η «Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης  για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας», η οποία υπογράφτηκε το 2011, τέθηκε σε ισχύ με την κύρωσή της από τη 10η χώρα, την Ανδόρρα και υπογράφηκε από την ΕΕ στις 13/6/2017 κατά την προεδρία της Μάλτας μπαίνει σήμερα σε διαδικασία κύρωσης από τη Βουλή και μάλιστα  σε συνδυασμό με διατάξεις που τροποποιούν την εθνική νομοθεσία, όπου αυτό ήταν απαραίτητο ώστε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη  εφαρμογή αυτού του διεθνούς κειμένου. 

Για να κατανοήσουμε την αναγκαιότητα μιας όσο το δυνατόν πληρέστερης νομοθεσίας που να καταπολεμά τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι βία κατά των γυναικών σημαίνει όλες τις πράξεις βίας βασιζόμενης στο φύλο οι οποίες έχουν ή ενδέχεται να έχουν ως αποτέλεσμα σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, τις απειλές τέλεσης τέτοιων πράξεων, του εξαναγκασμού ή της αποστέρησης της ελευθερίας στο δημόσιο ή στον ιδιωτικό βίο. Πρόκειται για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για διάκριση κατά των γυναικών, που συνιστά εκδήλωση των ιστορικά άνισων σχέσεων ισχύος μεταξύ των γυναικών και των ανδρών και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κοινωνικούς μηχανισμούς μέσω των οποίων οι γυναίκες εξαναγκάζονται σε υποδεέστερη θέση σε σύγκριση με τους άνδρες.

 Βία κατά των γυναικών που βασίζεται στο φύλο σημαίνει τη βία που ασκείται εναντίον μιας γυναίκας για μόνο το λόγο ότι είναι γυναίκα ή η οποία την επηρεάζει κατά τρόπο δυσανάλογο, ενώ ο όρος φύλο σημαίνει τους κοινωνικά δομημένους ρόλους, συμπεριφορές, δραστηριότητες και ιδιότητες που μια κοινωνία θεωρεί κατάλληλες  για τις γυναίκες και τους άνδρες. Ο όρος ενδοοικογενειακή βία σημαίνει όλες τις πράξεις, σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας  οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή οικογενειακής μονάδας ή μεταξύ των πρώην ή νυν συζύγων ή συντρόφων είτε ο δράστης διαμένει ή διέμενε στην ίδια κατοικία με το θύμα είτε όχι, επομένως άντρες και κυρίως έφηβοι και αγόρια μπορούν να είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Η Σύμβαση αναφέρεται σε σωματική βία, σε μη συναινετικές πράξεις σεξουαλικού χαρακτήρα και ο εξαναγκασμός για συμμετοχή σε τέτοιες πράξεις με τρίτο άτομο, διείσδυση στο σώμα άλλου ατόμου με τη χρησιμοποίηση οποιουδήποτε οργάνου του σώματος ή αντικειμένου, ακόμη και αν διαπράχθηκε κατά των πρώην ή νυν συζύγων ή συντρόφων, αναγκαστικό γάμο ενήλικου ή παιδιού, ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων, υποκίνηση, εξαναγκασμό ή παρότρυνση σ’ αυτό, αναγκαστική έκτρωση και αναγκαστική στείρωση, σεξουαλική παρενόχληση, σε ψυχολογική βία, μη εμφανή παρακολούθηση ή παρενόχληση (stalking) και    προβλέπει ότι ο πολιτισμός, τα έθιμα, η θρησκεία, οι παραδόσεις  - και η τυχόν παραβίασή τους από το θύμα- ή η ούτως-αποκαλούμενη «τιμή» δεν θεωρούνται ως δικαιολογία για την τέλεση αυτών των πράξεων.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση τα Μέρη αυτής όχι μόνο  διασφαλίζουν ότι οι κρατικές αρχές, αξιωματούχοι, αντιπρόσωποι, θεσμικοί και άλλοι φορείς, ενεργούντες για λογαριασμό του κράτους, απέχουν από οποιαδήποτε πράξη βίας κατά των γυναικών αλλά και  λαμβάνουν τα αναγκαία νομοθετικά και άλλα μέτρα προκειμένου να προλάβουν, διερευνήσουν, τιμωρήσουν και παράσχουν επανορθώσεις όταν τέτοιες πράξεις διαπράττονται από μη κρατικούς δρώντες, μέτρα που τοποθετούν τα ανθρώπινα δικαιώματα των θυμάτων στο επίκεντρό τους και εφαρμόζονται χωρίς καμιά διάκριση εξ αιτίας του φύλου, του γένους, της φυλής, του χρώματος, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, της σύνδεσης με εθνική μειονότητα, της περιουσίας, της γενεαλογικής καταγωγής, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας του φύλου, της ηλικίας, της κατάστασης της υγείας, της αναπηρίας, της οικογενειακής κατάστασης, την κατάστασης μετανάστη ή πρόσφυγα, ή άλλης κατάστασης των θυμάτων. Εφαρμόζουν συνεκτικές και συντονισμένες πολιτικές για την πρόληψη και καταπολέμηση όλων των μορφών βίας που αναφέρθηκαν, μέσω αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ όλων των σχετικών φορέων, ιδρυμάτων και οργανισμών εμπλέκοντας, όπου απαιτείται, όλους τους σχετικούς φορείς, όπως κυβερνητικούς φορείς, εθνικά, περιφερειακά και τοπικά κοινοβούλια και αρχές, εθνικά ιδρύματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, διαθέτοντας τους αναγκαίους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους. Επίσης καθορίζουν ή συνιστούν έναν ή περισσότερους επίσημους φορείς που είναι υπεύθυνοι για τον συντονισμό, την εφαρμογή, την παρακολούθηση και αξιολόγηση των πολιτικών και των μέτρων πρόληψης και καταπολέμησης όλων των μορφών βίας για τις οποίες γίνεται συζήτηση, οι οποίοι συντονίζουν τη συλλογή αναλυτικών στατιστικών στοιχείων, αναλύουν και δημοσιοποιούν τα αποτελέσματά τους, υποστηρίζουν την έρευνα με στόχο τη μελέτη των βασικών αιτίων και επενεργειών αυτών των μορφών βίας, της συχνότητας εμφάνισης, καθώς και της αποτελεσματικότητας των μέτρων που έχουν ληφθεί για την καταπολέμησή της.

Για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας τα Μέρη της Σύμβασης λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα προώθησης αλλαγών αναφορικά με τα κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα συμπεριφοράς γυναικών και ανδρών με σκοπό την εξάλειψη προκαταλήψεων, εθίμων, παραδόσεων και όλων των άλλων πρακτικών οι οποίες βασίζονται στην ιδέα της κατωτερότητας των γυναικών ή στους στερεότυπους ρόλους γυναικών και ανδρών, ενθαρρύνοντας όλα τα μέλη της κοινωνίας, ειδικότερα τους άνδρες και τα αγόρια, με σκοπό να συμβάλλουν ενεργά στην πρόληψη όλων των μορφών βίας. Για το σκοπό αυτό διεξάγουν σε τακτική βάση και σε όλα τα επίπεδα, εκστρατείες ή προγράμματα για την αύξηση της ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης, σε συνεργασία με εθνικά ιδρύματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φορείς ισότητας, την κοινωνία των πολιτών και μη κυβερνητικές οργανώσεις, ιδιαίτερα τις γυναικείες οργανώσεις, και φροντίζουν να συμπεριληφθεί στα επίσημα αναλυτικά προγράμματα μαθημάτων και σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης εκπαιδευτικό υλικό σε θέματα όπως η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι μη στερεότυποι ρόλοι των δύο φύλων, ο αμοιβαίος σεβασμός, η επίλυση συγκρούσεων χωρίς βία στις διαπροσωπικές σχέσεις, η βασιζόμενη στο φύλο βία κατά των γυναικών και το δικαίωμα στην προσωπική ακεραιότητα προσαρμοσμένα στη βαθμιαία εξελισσόμενη ικανότητα των μαθητών. Ακόμη παρέχουν την κατάλληλη εκπαίδευση προς τους επαγγελματίες του κλάδου οι οποίοι ασχολούνται με τα θύματα των εν λόγω πράξεων βίας, ώστε να λαμβάνουν υπόψη και αντιμετωπίζουν τις ειδικές ανάγκες ατόμων τα οποία έχουν καταστεί ευάλωτα συνέπεια ιδιαιτέρων περιστάσεων, και εκπονούν  προγράμματα που αποσκοπούν στο να διδάξουν τους δράστες ενδοοικογενειακής βίας να υιοθετούν μια μη βίαιη συμπεριφορά στις διαπροσωπικές σχέσεις και στο να αποτρέψουν τους δράστες σεξουαλικών αδικημάτων, να επαναλάβουν την εγκληματική τους πράξη.

Τα Μέρη, επίσης, οφείλουν να εξασφαλίζουν την προστασία όλων των θυμάτων και των μαρτύρων έναντι οποιονδήποτε περαιτέρω πράξεων βίας με τη συνεργασία μεταξύ όλων των σχετικών κρατικών φορέων συμπεριλαμβανομένων του δικαστικού σώματος, των εισαγγελέων, των φορέων επιβολής του νόμου, των τοπικών και περιφερειακών αρχών, καθώς και των μη κυβερνητικών οργανώσεων και άλλων συναφών οργανισμών και οντοτήτων, να παρέχουν υγειονομική περίθαλψη και υπηρεσίες οι οποίες διευκολύνουν την αποκατάστασή τους από τις συνέπειες της βίας όπως νομικές και ψυχολογικές συμβουλές, οικονομική βοήθεια, στέγαση, εκπαίδευση, κατάρτιση και παροχή συνδρομής στην εξεύρεση εργασίας   και η παροχή αυτών των υπηρεσιών δεν εξαρτάται από την επιθυμία του θύματος να ασκήσει ποινική δίωξη ή να καταθέσει εναντίον οποιουδήποτε δράστη. Μεριμνούν για τη λειτουργία πανεθνικής εμβέλειας και καθ’ όλο το 24ωρο τηλεφωνικών γραμμών παροχής βοήθειας, και κατάλληλων, εύκολα προσβάσιμων καταφυγίων που παρέχουν ασφαλή στέγαση στα θύματα, στις γυναίκες και τα παιδιά τους, στα οποία, εφόσον είναι μάρτυρες  των εν λόγω μορφών βίας παρέχεται η ενδεδειγμένη ψυχοκοινωνική συμβουλευτική.

Επί πλέον διασφαλίζουν ότι  παρέχεται στις αρμόδιες αρχές η δυνατότητα να διατάξουν, σε καταστάσεις άμεσου κινδύνου, τον δράστη ενδοοικογενειακής βίας να απομακρυνθεί από την κατοικία του θύματος ή του ατόμου που βρίσκεται σε κίνδυνο για επαρκή χρονική περίοδο, ιδίως αν ο κίνδυνος φονικότητας και επανάληψης της βίας αξιολογείται ως υπαρκτός και ο δράστης  διαθέτει ή έχει πρόσβαση σε πυροβόλα όπλα, είναι δυνατόν επίσης να του αφαιρεθούν τα γονεϊκά του δικαιώματα.  Οι έρευνες ή η δίωξη αδικημάτων που αφορούν σωματική και σεξουαλική βία, αναγκαστικό γάμο και ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων δεν στηρίζονται εξ ολοκλήρου στην αναφορά ή την έγκληση που υπέβαλε το θύμα εφόσον το αδίκημα διαπράχτηκε εν όλω ή εν μέρει στο έδαφος του και  η διαδικασία δύναται να συνεχισθεί ακόμη κι αν το θύμα αποσύρει την αναφορά ή έγκληση του. Όλα τα τα θύματα πράξεων βίας που αποτελούν το πεδίο της Σύμβασης δικαιούνται να διεκδικήσουν αποζημίωση από τους δράστες ενώ επαρκής κρατική αποζημίωση χορηγείται σε εκείνα τα άτομα τα οποία έχουν υποστεί σοβαρή σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας τους, στον βαθμό που αυτή η βλάβη δεν καλύπτεται από άλλες πηγές όπως ο δράστης, η ασφαλιστική κάλυψη ή κρατικά επιδοτούμενες υγειονομικές και κοινωνικές παροχές. Παρέχεται στα θύματα δωρεάν νομική συνδρομή, διερμηνεία και προξενική υποστήριξη, εφόσον χρειάζεται.

Τα θύματα των οποίων το καθεστώς διαμονής εξαρτάται από εκείνο του/της συζύγου ή συντρόφου όπως διαλαμβάνεται στην εσωτερική νομοθεσία, σε περίπτωση λύσης του γάμου ή της σχέσης, δικαιούνται, κατόπιν αίτησης, αυτοτελούς αδείας διαμονής σε περίπτωση ιδιαιτέρως δυσχερών συνθηκών, ανεξάρτητα από τη  διάρκεια του γάμου ή της σχέσης. Τους χορηγείται αναστολή των διαδικασιών απέλασης προκειμένου να τους δοθεί η δυνατότητα υποβολής αίτησης για αυτοτελή άδεια διαμονής. Η βασιζόμενη στο φύλο βία κατά των γυναικών δύναται να αναγνωρισθεί ως μια μορφή δίωξης υπό την έννοια του άρθρου 1, Α(2) της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, καθώς και ως σοβαρή μορφή βλάβης που οδηγεί στη χορήγηση συμπληρωματικής/επικουρικής προστασίας. Και βέβαια, τα θύματα της βίας κατά των γυναικών που χρειάζονται προστασία, ανεξάρτητα από το καθεστώς ή τον τόπο διαμονής τους, δεν επαναπροωθούνται κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες σε οποιαδήποτε χώρα όπου η ζωή τους θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο ή όπου θα μπορούσαν να υποβληθούν σε βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία.

Οσον αφορά τη δικαιοδοσία των Μερών προβλέπεται η δραστική επέκταση της διεθνούς ποινικής δικαιοδοσίας των κρατών μελών, με καθοριστικό κατά τη Σύμβαση τον συνήθη τόπο διαμονής του δράστη, αντί  της ιθαγένειάς του όπως συμβαίνει στο δίκαιό μας ρύθμιση για την οποία προτείνεται η διατύπωση επιφύλαξης, όπως προβλέπεται από την ίδια τη Σύμβαση. 

Θεσπίζεται Μηχανισμός Παρακολούθησης από Ομάδα εμπειρογνωμόνων για τη δράση κατά της βίας εναντίον γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, αποκαλουμένη «GREVIO» η οποία θα παρακολουθεί την εφαρμογή της παρούσας Σύμβασης από τα Μέρη και θα αποτελείται από έναν ελάχιστο αριθμό 10 μελών και έναν μέγιστο 15 μελών λαμβάνοντας υπόψη το φύλο και τη γεωγραφική κατανομή, καθώς και την διεπιστημονική εξειδίκευση. Τα μέλη της θα εκλέγονται από την Επιτροπή των Μερών μεταξύ υποψηφίων που έχουν προταθεί από τα Μέρη για μια θητεία 4 ετών, άπαξ ανανεούμενης, έχουν επιλεγεί μεταξύ υπηκόων των Μερών και απολαμβάνουν των προνομίων και ασυλιών που εκτίθενται στο παράρτημα της παρούσας Σύμβασης. Ακολουθείται μια διαδικασία ερωτηματολογίων, απαντήσεων, εκθέσεων, σχολίων και συστάσεων. Η Επιτροπή των Μερών αποτελείται από τους εκπροσώπους των Μερών της Σύμβασης κα συγκαλείται από τον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης. ι Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης καλείται να αξιολογεί τακτικά την εφαρμογή της παρούσας Σύμβασης.

Στα επόμενα άρθρα τροποποιούνται διατάξεις του ποινικού κώδικα, ώστε να εναρμονισθούν με τη Σύμβαση και καταργείται το αναχρονιστικό και πρακτικά σε αχρηστία άρθρο με το οποίο έπαυε η δίωξη για αποπλάνηση ανηλίκου εφόσον πραγματοποιούταν γάμος. Για τον ίδιο λόγο τροποποιούνται διατάξεις του ν.3500/2006περί διαμεσολάβησης και περιοριστικών όρων όπως και του ν.3811/2009 περί αποζημιώσεων και του ν. 2168/1993 ώστε να μην χορηγούνται άδειες οπλοφορίας σε δράστες ενδοοικογενειακής βίας και διατάξεις των ν.3907/2006 και ν.4251/2014 για την προστασία αλλοδαπών θυμάτων βίας. Τέλος, Φορέας υπεύθυνος για το συντονισμό στην εφαρμογή της Σύμβασης  ορίζεται η   Διεύθυνση Σχεδιασμού, Δημιουργίας Προτύπων και Παρακολούθησης Πολιτικών Ισότητας των Φύλων  της ΓΓΙΦ η οποία αναλαμβάνει τη συλλογή αναλυτικών στατιστικών στοιχείων και την υποστήριξη έρευνας στον τομέα της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

Εδώ ολοκληρώθηκε η παρουσίαση της σύμβασης και εφόσον υπάρχει πρόβλημα χρόνου κα Πρόεδρε, στο 2^ο μέρος και στο 3^ο μέρος θα αναφερθώ κατά τη συζήτηση επί των άρθρων.