ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ (ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1881) ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΛΟΧΙΑ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ

Της φιλολόγου Μαρίας Βουβούση

Το 1881, μετά τη συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων με την οθωμανική αυτοκρατορία, η νέα ελληνοτουρκική μεθόριος μετατέθηκε από τον Παγασιτικό Κόλπο στη Μελούνα του Τυρνάβου. Ο οθωμανικός στρατός ορίσθηκε να αποχωρήσει από τη Λάρισα στις 31 Αυγούστου. Το γεγονός αυτό κίνησε το ενδιαφέρον πολλών, κυρίως δημοσιογράφων (Γαβριηλίδη, Παγανέλη κ.ά), οι οποίοι και τις εκδηλώσεις χαράς των κατοίκων της. Μεταξύ των άλλων περιλαμβάνεται και ο λοχίας του ιππικού του ελληνικού στρατού Αδαμάντιος Παπακώστας. 

Αυτός, ακολουθώντας την ιππαρχία του κατέγραψε τις εντυπώσεις του και τις τύπωσε στο βιβλίο με τίτλο: «Απ’ Αθήνας εις Λάρισαν, ήτοι εντυπώσεις ιππέως κατά την απ’ Αθήνας εις Λάρισαν πορείαν της ιππαρχίας του».

Στρατοπεδευμένοι στον Δομοκό, έλαβαν διαταγή να κατευθυνθούν προς Φάρσαλα. Κατεβαίνοντας από την Όθρυ στην πεδιάδα, πέρασαν από τρία πεδινά χριστιανικά χωριά και μετά από μία ώρα πορεία έφθασαν στα Βρυσιά. Στα Φάρσαλα οι Τούρκοι στρατιώτες βρίσκονταν έξω. Από νωρίς είχε απογορευθεί η έξοδος των κατοίκων, σύμφωνα με αίτημα της Διεθνούς Επιτροπής ώσπου να εισέλθει ο στρατός, για αποφυγή αντεκδικήσεων.

Τα Φάρσαλα, σημείωσε ο Παπακώστας, είναι χτισμένα σε υψόμετρο 100 μ., με βράχους απότομους. Στην κορυφή βρίσκεται η ακρόπολη. Η πόλη είναι χωρισμένη σε δύο συνοικίες: στο χριστιανικό Βαρούσι και στο τουρκικό Λουτρό. Είναι σε άθλια κατάσταση, με διαλυμένες καλύβες και κατεστραμμένα σπίτια εκτός από λίγα. Η τοποθεσία είναι οχυρή. Κάτω από τον λόφο είναι ένα τζαμί, περικυκλωμένο από τάφους. Στη βάση του λόφου πηγάζει άφθονο νερό. Το νερό παρακάτω σχηματίζει έλη που προκαλούν πυρετούς.  

 Τα Φάρσαλα κατοικούνταν από 3.000 κατοίκους, οι περισσότεροι Χριστιανοί. Οι Τούρκοι εκποιούν τις περιουσίες τους ετοιμαζόμενοι να αναχωρήσουν. Δεν μπορούν να «άρχωνται» υπό των «Γκιαούρ». Οι Έλληνες είνα γεωργοί, είλωτες στα κτήματα των γαιοκτημόνων, «των βδελλών τούτων του θεσσαλικού λαού». Στην πόλη υπάρχουν τρία τζαμιά και δύο εκκλησίες. Το ιππικό του στρατού έμεινε στα Φάρσαλα μέχρι το μεσονύκτιο της 30ής Αυγούστου. Η διαταγή του Αρχηγείου έλεγε ότι το βράδι της 30ής Αυγούστου, το ιππικό έπρεπε να αναχωρήσε. Στις 10 βραδινή ώρα «η σάλπιγξ ηχεί την επί του ίππου ανάβασιν». Ξεκίνησαν για τη Λάρισα με φεγγάρι, με έναν οδηγό, που αντί για τη Λάρισα τους οδηγούσε προς τον Αλμυρό! Ευτυχώς κάποιοι ντόπιοι στρατιώτες κατάλαβαν το λάθος του και επανήλθαν στη σωστή πορεία. Πέρασαν από το χωριό Βασιλί, στις όχθες του Ενιπέα που δεν είχε καθόλου νερό, και από μερικά τουρκοχώρια. Στη 1 τα μεσάνυχτα έφθασαν στο Μπουχλάρ (Άγιο Γεώργιο) όπου έκαναν δίωρο διάλλειμα. Εκεί βρισκόταν ο αρχηγός του στρατού με το επιτελείο του.

ΗΛάρισα απείχε 4 ώρες. Στις 4 πρωινή, με φεγγάρι ξεκίνησαν για τη Λάρισα. Ο αρχηγός συνοδευόταν από μία ίλη ιππικού, ένα τάγμα ευζώνων και ένα τμήμα πυροβολικού. Συνέχισαν την πορεία διερχόμενοι από τρία ελληνικά χωριά, οι κάτοικοι των οποίων τους υποδέχονταν χαρούμενοι.

«Ότε ο ήλιος ήρξατο ήδη στεφανών την γηραιάν χιονόλευκον κόμην του Ολύμπου και περιβάλλων τας πεδιάδας διά των ζωογόνων ακτίνων του», ο στρατός έβλεπε τη Λάρισα. Όταν πλησίασαν τη Λάρισα, παρατάχθηκαν έξω από την πόλη, κάτω από έναν λόφο, προφανώς στο Μεζούρλο. Για μία ώρα έμειναν παραταγμένοι στη Λάρισα, ώσπου ήρθε και τους συνάντησε ο Πρόξενος της Ελλάδας στη Λάρισα, ακολουθούμενος από Έλληνες και μερικούς Τούρκους προύχοντες. Όλοι περικύκλωσαν τον αρχηγό του στρατού εκφράζοντας τη χαρά τους.

Το πρωί, όλοι μαζί οι άνδρες του στρατού, ξεκίνησαν για την πύλη των Τρικάλων, δηλαδή για την αρχή της σημερινής οδού Ιωαννίνων, όπου υπήρχε η επιγραφή Ζήτω το Έθνος, Ζήτω η Ελευθερία. Επικεφαλής του κόσμου ήταν ο μητροπολίτης της Λάρισας με τον κλήρο και οι θρησκευτικοί αρχηγοί των εβραίων και των μουσουλμάνων της πόλης. Οι Λαρισαίοι κρατούσαν κλαδιά δάφνης μπροστά στην αψίδα και ακούγονταν πολλοί ύμνοι και άσματα για την ελευθερία.

Μετά τις προσφωνήσεις, ο στρατός μπήκε στην πόλη, πέρασε τη γέφυρα του Πηνειού και στρατοπέδευσε στην αριστερή όχθη, στην περιοχή δηλαδή του Κηποθεάτρου, όπου υπήρχε ένα «μωρεόφυτον» περιβόλι, όπου στρατοπέδευ το τουρκικό ιππικό. Το βράδυ η πόλη ήταν λαμπρά φωτιαγωγημένη και πολλοί Λαρισαίοι «λαμπαδηφορούντες» κυκλοφορούσε στους δρόμους φωνάζοντας και ζητωκραγάζοντας.

Αναφερόμενος στη Λάρισα, ο Αδ. Παπακώστας έγραψε τα εξής: Η Λάρισας είναι χτισμένη  κοντά στην δεξιά όχθη του Πηνειού. Από μακριά έχει ωραία θέα και μέσα στην πόλη βλέπει κανείς τα σπίτια μαζεμένα. Οι δρόμοι της είναι αχανείς και διάσπαρτοι με πλακόστρωτα σε μερικά σημεία. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με το εμπόριο, τη γεωργία και τη βιομηχανία. Είναι ζωντανή πόλη με πολύ κόσμο. Έχει τζαμιά με ψιλό κυκλικό μιναρέ, απ’ όπου όπου οι χοτζάδες καλούσαν τους πιστούς 4 φορές την ημέρα για προσευχή. Με τους 27 μιναρέδες των τζαμιών, οι χοτζάδες με τις φωνές του έκαναν φασαρία στην πόλη και σκόρπιζαν μελαγχολία στους ξένους όπου αισθάνονταν σαν να βρίσκονταν στην Αραβία. Εδώ τελειώνει η περιγραφή του έφιππου λοχία Αδαμαντίου Παπακώστα.

            Μαρία Βουβούση – Φιλόλογος, Msc: Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Μsc: Επιστήμες της Εκπαίδευσης και της Διά Βίου Μάθησης, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Επιστημονικό Μέλος της Ομάδας Εργασίας Ψυχοβιοαναλυτικής Έρευνας.