Ο Διχασμός της Ελλάδος και η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης από το χρονολόγιο του Ηλία Κοτρίδη

Νοεμβριανά 1916

Τον Νοέμβριο του 1916 η Ελλάδα είναι ξανά μια εθνικά διχασμένη χώρα. Υπάρχουν δυο αντίπαλες κυβερνήσεις, μία στη Θεσσαλονίκη με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και μία στην Αθήνα κάτω από την επήρεια του βασιλιά Κωνσταντίνου. Η πολιτική διένεξη αφορά είσοδο ή μη της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα κύρια γεγονότα της διένεξης αφορούν διαδοχικά την παραίτηση του Βενιζέλου, τη δημιουργία ξεχωριστού κράτους με πρωτοβουλία του στην Βόρεια Ελλάδα με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και την εκδίωξη του Κωνσταντίνου από την Ελλάδα μετά από στρατιωτική παρέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ. Δημιουργείται έτσι μια στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των Αγγλογαλλικών δυνάμεων, οι οποίες υποπτεύτηκαν μια μυστική συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και τους αντιπάλους τους και αυτό θα οδηγούσε σε κίνδυνο τις δικές του δυνάμεις στην Μακεδονία. Στις 3 Νοεμβρίου 1916 ο Γάλλος ναύαρχος Φουρνιέ, με επιστολή του στην κυβέρνηση Λάμπρου, ζητάει αφοπλισμό των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων. Οι αγγλογάλλοι, που είναι στο πλευρό του Βενιζέλου αξιώνουν την παράδοση τεράστιων ποσοτήτων πολεμικού υλικού από την κυβέρνηση των Αθηνών. Η κυβέρνηση του απαντά αρνητικά στις 9 του μηνός. Αλλά ο Φουρνιέ επανέρχεται στις 11 με νέο αίτημα: 

«Μέχρι 18 – 11 – 1916 ζητώ 10 ορειβατικάς πυροβολαρχίας. Μη λαμβάνων ικανοποίησιν θα ευρεθώ εις την ανάγκην να λάβω από της 18ης τα μέτρα άτινα θα συνεπήγετο η κατάστασις.».
Η κυβέρνησης αρνείται και πάλι και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος συγκαλεί Συμβούλιο του Στέμματος. Ο Φουρνιέ επανέρχεται στις 12 με τηλεγραφική διακοίνωση και θέτει προθεσμία για τον αφοπλισμό. Τέσσερις μέρες νωρίτερα, στις 8 Νοεμβρίου, είχε αξιώσει από τους πρεσβευτές Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας, Βουλγαρίας και Τουρκίας να αποχωρήσουν από την Αθήνα, σημειώνοντας: «Η διαμονή υμών εν Ελλάδι δεν δύναται να παραταθή περισσότερον».Οι πρεσβευτές υπάκουσαν και ανεχώρησαν για Καβάλα.
Στις 18 Νοεμβρίου σημειώνονται τα περίφημα «Νοεμβριανά», (μετά την άρνηση του κράτους των Αθηνών να παραδώσουν αντιτορπιλικά, σιδηροδρόμους και λιμάνι) όπου φιλοβασιλικοί βρέθηκαν εναντίον Βενιζελικών, ο Φουρνιέ κατέλαβε τον Πειραιά, οι Γάλλοι βομβάρδισαν τα Ανάκτορα, ενώ υπήρξαν συμπλοκές συμμαχικών και ελληνικών δυνάμεων, στο Ρούφ, το Αστεροσκοπείο και το Νεκροταφείο, με νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους. Λίγο αργότερα, η πόλη πλήττεται από τα μαζικά πυρά του συμμαχικού στόλου. Ο βομβαρδισμός θα σταματήσει αργά το βράδυ, έπειτα από συμφωνία του Κωνσταντίνου με τους πρεσβευτές της Αντάντ. Οι απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες είναι μεγάλες και για τις δύο πλευρές(194 Γάλλοι και 84 Έλληνες). Όλα τα λιμάνια ήταν αποκλεισμένα από τους Γάλλους με αποτέλεσμα η Αθήνα αλλά και άλλες πόλεις κοντά σ΄ αυτήν να λιμοκτονήσουν.
Οι συμμαχικές δυνάμεις αποσύρονται, δίνοντας τη θέση τους στην αναρχία. Οι υποστηρικτές του βασιλιά εξαπολύουν άγριες επιθέσεις κατά «βενιζελικών» στόχων. Λεηλατούν σπίτια και καταστήματα, κακοποιούν πολίτες και επώνυμους υποστηρικτές του Βενιζέλου, καταστρέφουν εγκαταστάσεις εφημερίδων. «Τακτοποιούμε τα του οίκου μας» φέρεται να δήλωσε ο πρωθυπουργός Σπυρίδων Λάμπρος. Οι εφημερίδες σημείωναν ότι: «επληγώθησαν αθώαι γυναίκες και παιδιά».
Το ΕΜΠΡΟΣ σε κύριο άρθρο του, υπό τον τίτλο «Το θλιβερόν συμπέρασμα των χθεσινών γεγονότων», σημείωνε στις 19 Νοεμβρίου:
« Ο κ. Βενιζέλος εν Θεσσαλονίκη θα αλαλάζη εκ χαράς. Διότι επέτυχε τέλος πάντων χθες να θέση αντιμέτωπον την Ελλάδα προς τας Δυνάμεις της Αντάντ.»
Ως απάντηση, η «Τριανδρία» που την αποτελούσαν ο Παύλος Κουντουριώτης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Παναγιώτης Δαγκλής και η προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης θα κηρύξουν, με ειδικό διάγγελμα στις 25 Νοεμβρίου έκπτωτο το Βασιλιά Κωνσταντίνο. Παράλληλα, οι δυνάμεις της Αντάντ θα επιβάλουν γενικό αποκλεισμό για τις «αθλιότητες του καθεστώτος των Αθηνών», επιτείνοντας την ήδη κακή κατάσταση της αγοράς και φανατίζοντας ακόμη περισσότερο τον πληθυσμό, που αδυνατεί να εξασφαλίσει πλέον τα τρόφιμα της ημέρας. Οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν έντονες διαμαρτυρίες ενάντια στους συμμάχους στην Αθήνα από τους υποστηρικτές του Βασιλιά. Την 1 Δεκεμβρίου 1916, οι σύμμαχοι θέλοντας να ελέγξουν τη κατάσταση συγκέντρωσαν μικρή στρατιωτική δύναμη έξω από την Αθήνα, η οποία συνάντησε οργανωμένη αντίσταση και τελικά αναγκάστηκε να απομακρυνθεί. Την επόμενη μέρα και για τρεις συνεχόμενες ημέρες, υποστηρικτές του Βασιλιά εξεγέρθηκαν εναντίον των υποστηρικτών του Βενιζέλου, φέρνοντας πιο κοντά αυτό που αργότερα ονομάστηκε Εθνικός Διχασμός. Τα γεγονότα αυτά, αν και διαδραματίστηκαν τον Δεκέμβριο, έγιναν γνωστά ως Νοεμβριανά καθώς το χρονικό διάστημα αυτό ανήκε στον μήνα Νοέμβριο σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο.

ΠΗΓΕΣ:

Χρ. Χουρμούζιος Τα κατά την 18ην και 19ην Νοεμβρίου 1916 και επέκεινα, τυπ. Εσπερίας, Λονδίνο 1919
Αντώνης Τραυλαντώνης , Λεηλασία μιας ζωής ,1934
Sansimera.gr
Wikipedia.org
Ιστορία Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου