«Πρωτιά»: Μια ψυχοκοινωνική θεώρηση…

Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος

     Αναστάτωσε απροσδόκητα και δραματικά τη φετινή ακαδημαϊκή χρονιά και στις τρεις βαθμίδες της Παιδείας η φονική πανδημία του «covid-19» καθώς κράτησε μακριά από θρανία και έδρανα τα παιδιά της Ελλάδος (και μαζί τους τα παιδιά όλου του πλανήτη). 

     Από τις 11 Μαΐου αρχίζει σταδιακά η επιστροφή όχι στην ‘κανονικότητα’ που γνωρίζαμε παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικοί, συγγενείς και φίλοι αλλά στην νέας μορφής ‘πραγματικότητα΄ με την τήρηση φυσικής απόστασης 2 μέτρων (αλήθεια ποιους κοινωνικούς επιστήμονες συμβουλεύτηκαν οι πολιτικοί Ηγέτες και σε διεθνή κλίμακα βάφτισαν τη φυσική ως ‘κοινωνική απόσταση’) και…μάσκες προσώπου.   

     Σας παρακαλώ μην με παρεξηγήσετε αλλά σήμερα θυμήθηκα εκείνον τον παλιό γνωστό στίχο του λαϊκού μας τροβαδούρου που περιγράφει με περισσή ψυχοκοινωνική διείσδυση την αμοιβαιότητα της σχέσης ανάμεσα στο δάσκαλο που χρειάζεται το αστέρι του ως παράδειγμα προς μίμηση και στο μαθητή που πραγματώνει την εσώτερη ανάγκη του να διαπρέψει: 

     «Ο πιο καλός ο μαθητής ήμουνα εγώ στην τάξη, κι δάσκαλοί μου με είχανε μη βρέξει και μη στάξει...» 

     Λειτουργώντας με υποκειμενικά συναισθήματα μικροπρέπειας που εδράζεται στη ζήλια εκδικούμενοι αυτή τη σχέση και υποβαθμίζοντας αυτήν την ειδοποιό διαφορά «της πρωτιάς» μέσα από χαρακτηρισμούς βαθμοθηρίας ή βαθμολαγνείας οι υπόλοιποι της τάξης διαφοροποιούν τους «πρώτους» από τους εαυτούς τους καθώς τους ...ποτίζουν ως «φυτά» ή τους κράζουν ως «κοράκια και φλώρους».

     Η αλήθεια είναι ότι η «πρωτιά» αναδεικνύει στη συμπεριφορά των τρίτων το εγγενές κωμικοτραγικό στοιχείο της συμπεριφοράς κάθε αλεπούς που... ‘όσα δεν φτάνει τα κάνει κρεμαστάρια’ αλλά και κάθε ξεχωριστής προσωπικότητας που γεύεται την ιδιόμορφη πίκρα της ‘μοναξιάς’ καθώς στερείται χαρές της καθημερινότητας για να ξεπεράσει την κακώς νοούμενη ισοπεδωτική καθημερινότητα!. 

     Η μαθητεία σε Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια όπως αργότερα στα Πανεπιστήμια αποτελείς μια πράξη στο καθημερινά εξελισσόμενο, σε πολλές πράξεις δράμα της ζωής όπου ισχύουν οι ίδιοι κανόνες:

     Οι πολλοί μένουν στην αφάνεια και αρκούνται στην αναγνώριση που τους προσφέρει ένας περιχαρακωμένος κύκλος επιδόσεων, φίλων και θαυμαστών . Μερικοί ξεφεύγουν από την αφάνεια, δεσπόζουν στο κέντρο της ομάδας απολαμβάνοντας όσα προσκομίζει η διαπίστωση ότι είναι ...χρυσές μετριότητες. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που θέτουν ως στόχο την κορυφή, που θέλουν να διαπρέψουν, να ξεχωρίσουν, να πρωτεύσουν όντας έτοιμοι να υποστούν τις μύριες θυσίες, ταλαιπωρίες, πικρίες και στερήσεις ακόμη και την «καλοπροαίρετη» σκωπτική προσέγγιση των υπολοίπων συμμαθητών που έμμεσα τους προωθούν προς την ψηλότερη κορφή του συμβολικού Ολύμπου και τους διαφοροποιούν από την υπόλοιπη ομάδα...

     Κάθε φορά, παλιότερα ως ενεργός Πανεπιστημιακό δάσκαλος και τώρα ως συνταξιούχος παππούς που συνομιλώ με παιδιά που «πρωτεύουν» διαπιστώνω ότι έχουν έντονο μέσα τους, πέρα από τον ψηλό δείκτη νοημοσύνης το επιπρόσθετο θεμελιακό ψυχόρμημα της ανάγκης για αναγνώριση, διάκριση, επιτυχία!

     Συχνά με ρωτούν, «οι προικισμένοι μαθητές που σήμερα πρωτεύουν στο σχολείο ή σε πανελλήνια κλίμακα και αύριο θα εξελιχθούν σε μεγάλους επιστήμονες, τα δημιουργικά προικισμένα παιδιά και οι έφηβοι, γεννιούνται ή γίνονται;» 

     Η προσωπική μου απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα ήταν και παραμένει ότι «και γεννιούνται και γίνονται» καθώς στη μορφοποίηση της συμπεριφοράς μας εμπλέκονται τρείς αλληλένδετοι παράγοντες: ο βιολογικός, ο ψυχολογικός και ο κοινωνιολογικός. 

     Η διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές στην καθοριστική, κρίσιμη επίδραση της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος στο θέμα της ποιοτικής και ποσοστιαίας σημασίας του ενός από τους δυο παράγοντες στην τελική διαμόρφωση, στην απόληξη που αποτελεί η ατομική συμπεριφορά και επίδοση κάθε καλού, μέτριου ή κακού μαθητή είναι, σχεδόν, πανάρχαια.

     «Μεγαλοφυΐα» απάντησε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν όταν ρωτήθηκε σχετικά «είναι το άθροισμα δυο μόνο παραγόντων όπου το 1 τοις εκατό είναι η ευφυΐα και το 99 τοις εκατό ο...ιδρώτας!» 

     Με απλά λόγια, ο πρώτος μαθητής όπως και ο τελευταίος ΚΑΙ γεννιέται ΚΑΙ γίνεται.

     Η ζωή του καθενός και της καθεμιάς μας, από την αρχή ως το τέλος, αποτελεί μια ξέχωρη κουκίδα μέσα στα εκατομμύρια άλλων που στο σύνολό τους συνθέτουν «το μωσαϊκό της ζωής» την προσωπογραφία ενός λαού. 

     Ερχόμαστε στον κόσμο φορτωμένοι με κληρονομικές προδιαθέσεις που μας επιφύλαξε η φύση καθώς διάλεξε στα 23 χρωμοσώματα του πατρικού σπέρματος και τα 23 του μητρικού ωαρίου μερικά από τα χαρακτηριστικά καθενός από τους δύο γονείς μας και δημιουργούμε βιώματα που σχετίζονται με το κοινωνικό, το ψυχολογικό, το πολιτισμικό και το οικονομικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε, δρούμε και ωριμάζουμε.

     Κάθε κοινωνία από την ουτοπιστική ΠΟΛΙΤΕΙΑ του Πλάτωνα μέχρι την «επίπλαστη και εκ του πονηρού» επίκληση κοινωνίας απόλυτης ισότητας που ισοπεδώνει τους πάντες, για να αποφευχθούν έτσι συμπλέγματα κατωτερότητας στους λιγότερο προικισμένους, δυστυχώς πετυχαίνει να ελαχιστοποιήσει και τις αναγκαίες προσφορές σε ολάκερο το σύστημα των πραγματικά προικισμένων και ταλαντούχων. Η ειδοποιός ΔΙΑΦΟΡΑ όσων ‘πρωτεύουν’, όπως κάθε αντικειμενικός παρατηρητής διαπιστώνει, είναι ευδιάκριτη και απαραίτητη και χρειάζεται ενίσχυση και χειροκρότημα και όχι καταπίεση.

     Εδώ και μερικές δεκαετίες πρώτα στην Αμερική και μετά διεθνώς είχε επικρατήσει η άποψη να δίνεται μεγαλύτερη αναγνώριση και στήριξη στα παιδιά που έχουν υψηλές επιδόσεις στα μαθήματα ενώ ταυτόχρονα συμμετέχουν και σε πολλές άλλες κοινωνικές- πολιτιστικές δραστηριότητες και ΟΧΙ στα παιδιά που περιχαρακώνουν τον εαυτό τους  αυτάρεσκα στην απόλυτη «πρωτιά» σε βαθμούς. 

     Πιστεύω ότι αυτή η διαφοροποίηση της «πρωτιάς», αυτή η συγκεκριμένη προσέγγιση, χρειάζεται να υιοθετηθεί από παιδιά, δασκάλους και καθηγητές στο σύγχρονο ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα γιατί έτσι θα προχωρήσει σημειώνοντας επιτυχίες στην εξέλιξη του 21ου αιώνα και η Πατρίδα μας.

     Προσωπικά ελπίζω να μη λείψουν ποτέ στην Ελλάδα «φυτά, κοράκια και φλώροι» που ανέκαθεν βηματίζουν στον ήχο ενός διαφορετικού τυμπανιστή!.. 

      Είμαι βέβαιος ότι ως σώφρονες παιδαγωγοί και στελέχη του κοινωνικού συστήματος, θα τους αναγνωρίζουμε και θα τους αμείβουμε για τον κόπο και τις προσωπικές τους θυσίες που απολήγουν σε θετική προσφορά για όλους.

     Παιδιά σας εύχομαι ΑΣΦΑΛΗ επιστροφή στα Θρανία!...