Διεθνές Συνέδριο στη Θεσσαλονίκη: Οι ιστορίες των ανθρώπων γράφουν Ιστορία

Το Μάρτιο του 1944 οι Γερμανοί "πληροφορήθηκαν" ότι στη Συκιά κρύβονται Εβραίοι και προχώρησαν σε αντίποινα καίγοντας και τα έντεκα σπίτια των διασωστών 

Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής (1943-1944 ) στην Συκιά Ημαθίας 55 Εβραίοι της Βέροιας διασώθηκαν σε 11 σπίτια χριστιανών, μη οργανωμένων στην αντίσταση, ύστερα από την προτροπή του παπα Νέστορα, πνευματικού "ηγέτη" της περιοχής. Η διάσωση αυτή αποτελεί μια άγνωστη, όσο και σπάνια, περίπτωση εξαιρετικά μακροχρόνιας απόκρυψης (περίπου 15 μήνες) μιας μεγάλης ομάδας Εβραίων από μη οργανωμένους στην αντίσταση Έλληνες.

"Η Συκιά έβγαλε την κατοχή με τις Εβραϊκές λίρες... Με το...αζημίωτο έγινε η διάσωση", λένε σήμερα οι προφορικές μαρτυρίες απογόνων ή και υπέργηρων κατοίκων της περιοχής.

Το Μάρτιο του 1944 οι Γερμανοί "πληροφορήθηκαν" ότι στη Συκιά κρύβονται Εβραίοι και προχώρησαν σε αντίποινα καίγοντας και τα έντεκα σπίτια των διασωστών, ενώ βασάνισαν τον παπά Νέστορα. Οι Εβραίοι σώθηκαν στην πλειονότητα τους και ως ένδειξη ευγνωμοσύνης χρηματοδότησαν την ανέγερση χριστιανικής εκκλησίας στην περιοχή, τιμώντας έτσι τη μνήμη του ορθόδοξου παπά-Νέστορα.

"Κάποιοι από τους ίδιους του κατοίκους του χωριού "κατέδωσαν" τους Εβραίους. Από φθόνο για τους συγχωριανούς τους που είχαν ανταμειφτεί με τις εβραϊκές λίρες. Μπορεί και οι ίδιοι, όταν οι λίρες είχαν πλέον τελειώσει..", αναφέρει στην εισήγησή του ο Γιώργος Αντωνίου, επίκουρος καθηγητής Εβραϊκών Σπουδών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με τίτλο "Η μικροϊστορία της εβραϊκής γενοκτονίας και τα όρια της αναπαράστασης. Συκιά Ημαθίας 1943-1944",στο 3ο Διεθνές Συνέδριο της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη.

Γνωρίζουν ακόμα και οι Αθηναίοι το...Γεράνι; Το πλέον αποσαθρωμένο -από πλευράς φυσικών και ανθρώπινων πόρων-τμήμα του ιστορικού κέντρου της πόλης, ακριβώς στην καρδιά της. Την έκταση 21 οικοδομικών τετραγώνων (περικλείεται από την πλατεία Ομονοίας και τις οδούς Αθηνάς , Ευριπίδους, Επικούρου και Πειραιώς) που εμφανίζει σημάδια άρχουσας γκετοποίησης και σοβαρής εξαθλίωσης σε όλα τα επίπεδα: κοινωνικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό. Την περιοχή η οποία στις δεκαετίες του '50 και του '60 έπαιξε το ρόλο του υποδοχέα εσωτερικών μεταναστών, μετατράπηκε αργότερα σε "εφημεριδούπολη" (εκεί βρισκόταν οι εγκαταστάσεις γραφείων εφημερίδων και περιοδικών ), γέμισε με οίκους ανοχής, κι αργότερα έγινε η..."πίσω αυλή της Αθήνας", το "νέο γκέτο όπου κρύβουμε τους..ανεπιθύμητους".

Το Γεράνι πήρε κατά μία εκδοχή το όνομα του από το μηχανισμό άντλησης νερού (γερανός-γεράνι) που χρησιμοποιούνταν στην περιοχή όπου βρίσκονταν πολλά πηγάδια, με το γνωστότερο στη γωνία των σημερινών οδών Σοφοκλέους και Γερανίου) και κατά μία δεύτερη, από τα πολλά...γεράνια που καλλιεργούσαν στις αυλές τους οι πρώτοι κάτοικοι του "αξιοποιώντας" έτσι και το νερό που αντλούσαν απ τα πηγάδια .

"Η πρώτη φυλή που παρουσιάστηκε ήταν οι Κούρδοι. Τους διαδέχτηκαν οι Ουκρανοί, Γεωργιανοί, Κινέζοι, Πακιστανοί, τώρα γέμισε με άνδρες απ το Μπαγκλαντές".

"Μόνο εργάζομαι στο Γεράνι... Μένω αλλού. Μακριά. Έμαθα τέσσερις γλώσσες από τους πελάτες . Μιλώ πλέον αραβικά, πακιστανικά, λίγα ελληνικά και λίγα κινέζικα", λέει στους ερευνητές η Αλβανή υπάλληλος εστιατορίου της περιοχής.

Οι παλιοί κάτοικοι -εργαζόμενοι στο Γεράνι ( Γεωργιανοί, Αιγύπτιοι, Κινέζοι) ονομάζουν τους νεοφερμένους (κυρίως απ το Μπαγκλάντες) "Ξένους"!

"Το Γεράνι μιλά- προφορικές μαρτυρίες για μια αθέατη γειτονιά της Αθήνας", ήταν ο τίτλος της εισήγησης ομάδας μεταπτυχιακών του ΠΜΣ και ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητριών του ΠΜΣ «Πολιτιστική Διαχείριση» του Παντείου Πανεπιστημίου με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια μουσειολογίας του πανεπιστημίου κ. Ανδρομάχη Γκαζή.

Η Ιστορία και... οι ιστορίες

-Είναι υλικό της "μεγάλης" Ιστορίας οι... ιστορίες;

-Συμβάλλει η Τέχνη στην καταγραφή και διάσωση της ιστορίας;

-Είναι υλικό της Ιστορίας οι μικροϊστορίες τόπων, ανθρώπων, κοινωνικών και θρησκευτικών ομάδων;

-Ποιός γράφει την Ιστορία; Είναι έμφυλη και ταξική η αυτότητα του ιστορικού; (Ο ιστορικός είναι συνήθως άνδρας, ανώτερης κοινωνικής, οικονομικής και πνευματικής τάξης και καταγράφει τα...σημαντικά γεγονότα (πολεμικές συρράξεις, συνθήκες, αλλαγές συνόρων ) .

-Πόσο ηγεμονική είναι η αφήγηση της δημόσιας ιστορίας και πόσο αυτή αμφισβητείται, ενισχύεται ή ανατρέπεται απ’ την προφορική;

"Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, το διεθνές ρεύμα της προφορικής ιστορίας συνέβαλε με ποικίλους τρόπους στον εκδημοκρατισμό και στον εξανθρωπισμό της ιστορίας, έβαλε στο προσκήνιο τους «αφανείς» της ιστορίας, δίνοντάς τους μια φωνή, η οποία σε πολλές περιπτώσεις ανέτρεψε τα ηγεμονικά αφηγήματα και οδήγησε σε νέα κατανόηση του ιστορικού και κοινωνικού γίγνεσθαι στο ευρύτερο κοινό" σημειώνει η κ. Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.- πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας που πραγματοποιείται από την περασμένη Παρασκευή (ολοκληρώνεται απόψε -Κυριακή 5 Ιουνίου) στη Θεσσαλονίκη.

- "Ο Ανδρέας ήταν το κόμμα. Το ΠΑΣΟΚ ήταν σχολείο για μας. "Γράφτηκα" στη νεολαία του ΠΑΣΟΚ απ το 1976.. Το να είσαι μέλος του κόμματος συνιστούσε... αυταξία. Η ιδιότητα του μέλους καθόριζε τον τρόπο που μιλούσαμε, που ντυνόμασταν, που συμπεριφερόμασταν. Αποκαλούσαμε ο ένας τον άλλον σύντροφε"... αλλά και...

"Ε, όχι κι έτσι. "Σύντροφε" προσφωνούσαμε τους άλλους μόνο στα κομματικά γραφεία. Έξω είχαν τα ονόματα τους οι άνθρωποι. Ε, εγώ έγινα μέλος του ΠΑΣΟΚ μετά το '81 , αφού πήρε την εξουσία". (οι "μαρτυρίες δύο -μιας γυναίκας κι ενός άνδρα- μελών του ΠΑΣΟΚ σε συνεδρία όπου παρουσιάστηκαν τα πρώτα αποτελέσματα ερευνητικού προγράμματος με θέμα "40 χρόνια Μεταπολίτευση :πολιτική, ιστορία, και μνήμη. Η περίπτωση των μελών του ΠΑΣΟΚ". Στην εισήγηση (με βάση τα στοιχεία της έρευνας που προηγήθηκε- νεαροί φοιτητές επιχείρησαν πέραν της χρονικής οριοθέτησης του όρου "μεταπολίτευση" (ήταν στιγμιαίο- σημειώθηκε δηλαδή κατά την αλλαγή του καθεστώτος της δικτατορίας και το πέρασμα στη δημοκρατία - ή διαρκές γεγονός ;) να εξετάσουν τους όρους υπό τους οποίους η κομματική ένταξη επηρέασε τον αναστοχασμό και την ανασυγκρότηση της μνήμης, της ιστορίας και της πολιτικής και να καταδείξουν πως η συνάντηση – πολιτικής ιστορίας και προφορικών μαρτυριών -μπορεί να συμβάλλει στη συγκρότηση μίας πολιτικής ιστορίας «από τα κάτω»...

* "Την εποχή του..."Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών"| δεν υπήρχε μεγαλύτερη κατάρα για την ελληνική οικογένεια από ένα γιό άθεο, κομμουνιστή ή πούστη .. Μεσολάβησε η Χούντα και τα κινήματα που ανθούσαν στην Ευρώπη έφτασαν στην Ελλάδα μια δεκαετία αργότερα. Τον καιρό όμως που οι εφημερίδες μας χαρακτήριζαν "θηλυπρεπείς νέους" και... "τοιούτους, κίναιδους και ανώμαλους" τα γκέι-μπαρ ήταν περισσότερα απ όσα είναι σήμερα… Ύστερα ήρθε το Aids που αντιμετωπίστηκε ως η..τιμωρία όσων δεν συμμορφώθηκαν με τις κοινωνικές νόρμες".

"Ο όρος λεσβία, δεν αναφέρθηκε ποτέ στον ελληνικό τύπο. Αναρωτιόμουν αν είμαι "ανδρογυναίκα" ή "άρρωστη" ( προφορικές μαρτυρίες λεσβιών και γκέι ατόμων για τους τρόπους, με τους οποίους βίωσαν την ομόφυλη σεξουαλικότητα τους εν μέσω των κοινωνικο-πολιτικών ανακατατάξεων της μετεμφυλιακής Ελλάδας - απόλυτα αποκλεισμένοι από την επίσημη θεσμική εκδοχή της ιστορικής αφήγησης, που κατατέθηκαν στο συνέδριο ως "Ιστορίες ομοσεξουαλικότητας, μνήμη και ταυτότητα στη μετεμφυλιακή Ελλάδα" εισηγήτρια Περσεφόνη Κερεντζή). )

"Η ιστορία από τα κάτω» υπήρξε το σήμα κατατεθέν της προφορικής ιστορίας από τη δεκαετία του 1970. Η απόδοση φωνής σε υποκείμενα και κοινωνικές ομάδες ξεχασμένα από τα επίσημα αρχεία θεωρήθηκε αποτελεσματικό εργαλείο για τον εκδημοκρατισμό της ιστορίας και για τη δημιουργία «αντι-αρχείου» ικανού να αμφισβητήσει τα ηγεμονικά αφηγήματα της κυρίαρχης δημόσιας μνήμης. "Η Ιστορία από τα κάτω» μάς χρειάζεται, προκειμένου να συμβάλει στον εκδημοκρατισμό και τον εξανθρωπισμό της Ιστορίας, αλλά και στη διαμόρφωση μιας ιστορικής συνείδησης που να αναγνωρίζει την πολυμορφία των ανθρώπινων εμπειριών και τον κρίσιμο ρόλο της εμπρόθετης δράσης στις ανθρώπινες κοινωνίες. Παράλληλα η μελέτη των πολλαπλών παραγόντων που επηρεάζουν τόσο την ατομική όσο και τη συλλογική μνήμη, μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τον ρόλο της υποκειμενικότητας στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ερμηνεύουν τη ζωή τους. Άρα σήμερα είναι πλέον κατανοητό ότι η προφορική Ιστορία δεν καταγράφει απλώς τις βιωμένες εμπειρίες ανθρώπων για να γεφυρώσει κενά στη γραπτή Ιστορία, αλλά συμβάλλει επίσης σε μια πληρέστερη κατανόηση του ιστορικού γίγνεσθαι μέσα από τις ερμηνείες των ίδιων των αφηγητών" σημειώνουν οι διοργανωτές του συνεδρίου ( Ένωση Προφορικής Ιστορίας (Ε.Π.Ι.), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού)

* "ΟΛΒΙΟΣ ΟΣΤΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΣΧΕ ΜΑΘΗΣΙΝ" γράφει η φωτεινή πινακίδα που στήνει ο εικαστικός Μάριος Σπηλιόπουλος στην πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης (δίπλα απ’ το μνημείο του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος), στην πρόσοψη του παλιού αντλιοστασίου ("κι από κει αντλώ μνήμες" λέει) στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης , και παλιότερα -στο πρώτο του γιγαντιαίοι εικαστικό εγχείρημα καταγραφής των..."Ανθρώπων ίχνη" (τίτλος της εικαστικής του παρέμβασης - αντί εισήγησης στο συνέδριο προφορικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης).

"Είμαστε φωνές πολλών ανθρώπων. Οι πόλεις είναι ζωντανοί οργανισμοί .Γεννιούνται , αναπτύσσονται και πεθαίνουν με τους ανθρώπους τους. Τις πόλεις τις κάνουν οι άνθρωποι. Δεν είναι τυχαίο. Τα ονόματα προσδιορίζουν την καταγωγή. Λέμε ο Θεσσαλονικεύς, ο Αθηναίος, ο Σάμιος..." λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καλλιτέχνης επιχειρώντας να προσθέσει τη δική του φωνή στο βίντεο - συμμετοχικό οπτικό και ακουστικό αρχείο διάρκειας 90 λεπτών που προβλήθηκε αντί άλλης εισήγησης στο συνέδριο και περιλαμβάνει αφηγήσεις, τραγούδια, απαγγελία ποιημάτων, συνεντεύξεις και μαρτυρίες 43 κατοίκων της Θεσσαλονίκης. Η εγκατάστασή του έχει τη μορφή μιας μνημονικής διαδρομής με άξονα τις συναντήσεις και τις μαρτυρίων ανθρώπων που ζουν στην πόλη και δέχτηκαν να κάνουν μαζί του αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας.

" Με το έργο του υπηρετεί την αντίληψη της επανασύνδεσης της τέχνης με την πράξη της ζωής" συμπληρώνει η ιστορικός της Τέχνης -διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης κ.Συραγώ Τσιάρα - μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου που είναι αφιερωμένο στη μνήμη της πρωτοπόρου κοινωνικής ανθρωπολόγου- καθηγήτριας του ΑΠΘ Το συνέδριο - αφιερωμένο στη μνήμη της Αλκης Κυριακίδου-Νέστορος (1935-1988), πρωτοπόρου λαογράφου και κοινωνικής ανθρωπολόγου, η οποία εισήγαγε την προφορική ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το μότο της οποίας ("Η μνήμη των ανθρώπων είναι οι άνθρωποι") έγινε και το μότο του συνεδρίου .

Το συνέδριο εξελίχθηκε με αλλεπάλληλες συνεδρίες σε αμφιθέατρα της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ (την πρώτη μέρα -Παρασκευή) και του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού (Σάββατο και Κυριακή) και ολοκληρώνεται σήμερα το απόγευμα.

ΠΗΓΗ makthes.gr

Για πιο άμεση ενημέρωση κάντε like στην σελίδα μας στο facebook εδώ: Γίνετε μέλη στη σελίδα μας στο Facebook: