Στην Ελλάδα συνεχίζει να «πετάει» ο γάιδαρος…

Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος

     Πετάει ή δεν πετάει ο... γάιδαρος όπως θέλει το σχετικό παροιμιακό λαϊκό δίλημμα;

     Όσο και αν ακουστεί αυτό παράξενο και ίσως κριθεί από μερικούς και επιστημονικά αντιδεοντολογικό στο μέτρο που όλοι γνωρίζουμε ή θα έπρεπε να γνωρίζουμε από το Νόμο της βαρύτητας και την ανατομική μορφή των συμπαθών τετράποδων η απάντηση είναι απόλυτα αρνητική!..

     Με άλλα λόγια με δεδομένες τις συγκεκριμένες επιστημονικές, ιστορικές, πολιτικές, συναισθηματικές και ψυχοκοινωνικές παραμέτρους ο γάιδαρος ΠΟΤΕ και ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΥΦΗΛΙΟΥ ΔΕΝ κατάφερε να... πετάει!..

     Υπάρχει, όμως, (όπως μάλλον διαπιστώνεται από κάθε καλόπιστο αντικειμενικό παρατηρητή στα χρόνια που πέρασαν, από τον «Μνημονιακό» Μάιο του 2010 μέχρι και σήμερα) η ΕΛΛΑΔΑ όπου ο γάιδαρος συνεχίζει να… «πετάει!»...

     Πόσο εύπιστοι είμαστε αλήθεια, παιδιά, γυναίκες και άνδρες στην εποχή μας και πόσο εύκολα θα μπορούσε κάποιος ή κάποιοι να μας αλλάξουν τα μυαλά, με υποβολή σε πλύση εγκεφάλου, και να μας κάνουν να δούμε τα άσπρα μαύρα, τα μαύρα άσπρα  και τον γάιδαρο να… πετάει;

     Εξαιτίας του covid-19 θυμήθηκα το Κινέζικο απόφθεγμα που προτείνει:

     «δείξε με το δάκτυλό σου το ελάφι και φώναξε να ένα… άλογο» και δες τι θα γίνει…

      και όπως λένε οι πολιτικοί μας από το 2010 και μετά εδώ στην Ελλάδα μας

   «δείξε την τρόικα, (τώρα τους λέμε «θεσμούς») και φώναξε… ΦΕΥΓΟΥΝ!»

   Ή,  απαντώντας σε αγωνιώδη ερωτήματα για ανεργία και προβλήματα επιβίωσης στην Πατρίδα μας στην μετά-covid-19 εποχή πείτε:

     Εδώ ο γάιδαρος συνεχίζει να… πετάει!..

    Σας θυμίζω τα εντυπωσιακά αποτελέσματα μας έδωσε πριν πολλές δεκαετίες το πείραμα κοινωνικής ψυχολογίας του διακεκριμένου Αμερικανού συναδέλφων Solomon Asch. Στο πείραμα αυτό ο ερευνητής και οι συνεργάτες τους δημιούργησαν για το άτομο συνθήκες αμφιβολίας, φέρνοντάς το αντιμέτωπο με ερεθίσματα αμφίβολης ευκρίνειας.

     Το «άτομο-θύμα» οδηγείται, με βάση τις προδιαγραφές του πειράματος, έντεχνα σε συναισθηματική σύγκρουση καθώς από τη μία μεριά αισθάνεται την έντονη υποκειμενική τάση να κάνει τη σωστή επιλογή όπως ακριβώς έχει μάθει μέχρι αυτήν τη στιγμή στη ζωή του (π.χ., ο γάιδαρος ΔΕΝ... πετάει), από την άλλη μεριά αισθάνεται έντονη την πίεση από τα άλλα μέλη της ομάδας στην οποία το έχουν εντάξει για την ολοκλήρωση της πειραματικής διαδικασίας και τα οποία το προτρέπουν να κάνει μία επιλογή που εμφανώς είναι λαθεμένη.

      Για να γίνει κατανοητή η διαδικασία άσκησης πίεσης από την ΟΜΑΔΑ στο άτομο και για να μας διδάξει και κάτι νομίζω χρήσιμο στην εποχή μας, την εποχή της αμφισβήτησης των πάντων από τους πάντες και της αμφιβολίας για όλα και για όλους ας δούμε τι ακριβώς συμβαίνει στα πειράματα αυτά.

     Στο πείραμα του Asch (ΟΛΑ τα άτομα που συμμετέχουν στο πείραμα εκτός ενός που είναι το «θύμα» είναι συνεργάτες του ερευνητή). Ο ερευνητής δείχνει δύο κάρτες: στην πρώτη κάρτα υπάρχει μια ευθεία γραμμή ενός συγκεκριμένου μήκους και στη δεύτερη κάρτα υπάρχουν τρεις ευθείες γραμμές διαφορετικού μήκους, η μία από τις οποίες είναι εμφανέστατα και χωρίς αμφιβολία ακριβώς ίσου μήκους με τη γραμμή της πρώτης κάρτας.

     Ο εξεταστής ζητά από κάθε ένα άτομο της ομάδας να κάνει τη σύγκριση των γραμμών αφήνοντας τελευταίο το «θύμα» της πειραματικής ομάδας.

     Στην επίδειξη των καρτών ΟΛΟΙ οι συνεργάτες του ερευνητή κάνουν κάποια επιλογή που είναι ΕΜΦΑΝΕΣΤΑΤΑ λάθος. Το «θύμα», όπως καταγράφεται από τη βιντεοκάμερα ξαφνιάζεται, γέρνει μπροστά, κοιτάζει τις γραμμές, κοιτάζει ένα - ένα τα άλλα μέλη της ομάδας με εμφανή στο πρόσωπό του τα αισθήματα του ξαφνιάσματος και της δυσπιστίας...

      Όταν έρχεται η σειρά του «θύματος» να συγκρίνει τις γραμμές στις δύο κάρτες, υποθέτω ότι δεν θα σας εκπλήξει η διαπίστωση ότι ένας μεγάλος αριθμός ατόμων επιλέγει μία από τις δύο λάθος επιλογές που έκαναν ΟΛΑ τα άλλα μέλη της ομάδας!...

Απίστευτο και εκπληκτικό; Όχι ακριβώς!

     Το «θύμα» στο συγκεκριμένο πείραμα έχει ουσιαστικά δυο επιλογές, κάθε μια από τις οποίες συνεπάγεται και ένα σχετικό συναισθηματικό και ψυχοκοινωνικό κόστος. 

     Εφόσον επιλέξει την μόνη γραμμή που είναι η σωστή σεβόμενο τον εαυτό του και την αντικειμενική πραγματικότητα σε ότι είναι σωστό ή λάθος τότε θα είναι συνεπές με τις υποκειμενικές του πεποιθήσεις και τα αντικειμενικά δεδομένα, αλλά έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με τα μέλη της ομάδας που δηλώνουν, όπως απαιτεί το πείραμα, το ακριβώς αντίθετο. 

     Εάν επιλέξει όπως τα άλλα μέλη της ομάδας τότε θα έλθει σε σύγκρουση με τις υποκειμενικές του πεποιθήσεις και την ορθή αντίληψη πραγματικότητας αλλά θα αποφύγει την αντιπαράθεση με την ομάδα.

     Αιτιολογώντας την επιλογή κάποια από τα «θύματα» στο πείραμα με τις γραμμές του Asch ανέφεραν κακή προσωπική εκτίμηση του μήκους των γραμμών και κάποιοι ακόμη και σε, μη υπαρκτά, προβλήματα… όρασης!..

     Μεταξύ μας αλήθεια σε καθημερινή βάση πόσες φορές είμαστε συνεπείς σε πεποιθήσεις και αξίες αντικειμενικά ορθές και πόσες φορές αρνιόμαστε την πραγματικότητα, σαν τον Άγιο Πέτρο πριν αλέκτωρ λαλήσει τρεις, υποκύπτοντας σε Κομματικούς ινστρούχτορες και προστάγματα ή για να συμβιβασθούμε με την ομάδα, την παρέα όπου ανήκουμε και μας το επιβάλλει, ή για να μη χάσουμε κεκτημένα που συνδέονται με κατοχή ή με ελπίδα κατάκτησης της ΕΞΟΥΣΙΑΣ;

     Ανέκαθεν αλλά και τώρα στις ‘περίεργες’ εποχές που βιώνουμε υπήρχαν εκείνοι οι οποίοι πιστοί στις Αρχές τους ΔΕΝ συμβιβάζονται…

     Ενώ οι ‘βολεμένοι’ αποδέχονται την άποψη ότι στην Ελλάδα ο γάιδαρος «συνεχίζει να πετάει» και απολαμβάνουν ξεδιάντροπα ευτυχείς και δικαιωμένοι τα λάφυρα της ΕΞΟΥΣΙΑΣ...