Φαύλος κύκλος και η δύναμη της αυθυποβολής

Φαύλος κύκλος είναι η διαδικασία κατά την οποία το άτομο επιχειρώντας να επιλύσει κάποιο πρόβλημα έρχεται αντιμέτωπο με ένα νέο πρόβλημα με αποτέλεσμα να οδηγείται σε αδιέξοδο. Ο φαύλος κύκλος συναντάται ευρέως στην καθημερινότητά μας υπονομεύοντας πολλές φορές το περιεχόμενό της. Το φαινόμενο αυτό κυριαρχεί στη νοητική περιοχή και την παραλύει επιδρά καταλυτικά στη νόηση εγκλωβίζοντας και τις εφάμιλλες λειτουργίες της (επιλογή, θέληση, στοχοθέτηση).

Μάλιστα αποτελεί παράδοξο γεγονός ότι το υποκείμενο, παρόλο που συνειδητοποιεί το σφάλμα που επαναλαμβανόμενα πράττει, να αδυνατεί να αποδράσει από τη αλυσίδα των φαύλων επιλογών.

Τι συμβαίνει και το υποκείμενο αναστέλλει κάθε φορά εν ευθέτω χρόνω την προσπάθεια;


Για ποιο λόγο ορισμένοι ιδίως μοιάζουν καπετάνιοι που δεν μπορούν να ελέγξουν ούτε το πλοίο ούτε και το πλήρωμά του; Μήπως τελικά η απάντηση βρίσκεται στον υποσυνείδητο και ασυνείδητο κόσμο του ανθρώπου, όπου εδράζονται απωθημένα συναισθήματα και αναμνήσεις, τα οποία ωστόσο καθορίζουν και επηρεάζουν έμμεσα αλλά τόσο καθοριστικά τη συμπεριφορά του; Μπορούμε να κάνουμε κάτι πρακτικά ώστε να απεγκλωβιστούμε από τα δεσμά της φαύλης συμπεριφοράς;

Αναμφισβήτητα η ψυχανάλυση αποτελεί διαχρονικά την κύρια μέθοδο αυτοεξέτασης και παρέμβασης στις γκρίζες ζώνες του υποσυνειδήτου με εμφανώς ενθαρρυντικά για τη ζωή του ασθενούς αποτελέσματα. Αποτελέσματα όμως ενδέχεται να υπάρξουν με μια βραχύβια μέθοδο καταστολής των αλλεπάλληλων φαύλων κύκλων, γνωστή σε όλους με τον όρο αυθυποβολή. Τι είναι όμως η αυθυποβολή;

Αυθυποβολή είναι η διαδικασία κατά την οποία το άτομο επηρεάζει συνειδητά τον εαυτό του με σκέψεις που το ίδιο επιλέγει ως προς κάποιον τομέα ή κάποια περίσταση. Με προϋπόθεση ότι οι σκέψεις επηρεάζουν καθοριστικά τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας, και αξιολογώντας την αυθυποβολή ως μέθοδο ελέγχου και παρέμβασης στις σκέψεις, τότε εύλογα μπορεί να εξαχθεί ως συμπέρασμα ότι η αυθυποβολή μπορεί να καταστείλει περιπτώσεις φαύλων κύκλων, εφόσον επηρεάζει άμεσα την πνευματική και ψυχική μας κατάσταση.

Η επανάληψη των επιθυμητών επιβεβαιώσεων του υποκειμένου προς τον ίδιο του τον εαυτό, προκαλεί την αίσθηση στο υποκείμενο ότι βιώνει τελικά την επιθυμητή έκβαση αυτού που προσδοκά. Θα χαρακτηρίζαμε την αυθυποβολή ως μέθοδο αυτοσυγκέντρωσης που προϋποθέτει σίγουρα την αυτογνωσία και τον αυτοέλεγχο. Αξιοσημείωτα είναι τα αποτελέσματά της σε περιπτώσεις που αφορούν στην υγεία. Η επίδραση των φαρμάκων placebo είναι ενδεικτική του ρόλου της. Μήπως τελικά η αυθυποβολή μέσω της αυτοσυγκέντρωσης που ενεργοποιεί καλλιεργεί στο υποκείμενο την απαράμιλλη πίστη ως προς την επιτυχή έκβαση του επιδιωκόμενου σκοπού – κατάσταση που τελικά επιβεβαιώνεται;

Θεωρώντας ότι η αυθυποβολή εκκινεί την προσωπική διαδικασία αυτοβελτίωσης σε προβληματικά μοντέλα συμπεριφοράς θα λέγαμε ότι ενδέχεται να συμβάλλει βραχύβια αλλά ωστόσο αποτελεσματικά σε ορισμένες περιπτώσεις της καθημερινότητας. Αναμφισβήτητα, δε διεκδικεί τη θέση των επιστημονικών μεθόδων της ιατρικής ή της ψυχολογίας, παρόλα αυτά κινητοποιεί τον άνθρωπο ενεργοποιώντας τη δύναμη της θέλησης του, με αποτέλεσμα να πετυχαίνει συχνά τον επιδιωκόμενο στόχο του. 

Μερικά απλά παραδείγματα – φαύλοι κύκλοι – στα οποία αυθυποβάλλουμε τον εαυτό μας για να πετύχουμε την υπέρβασή τους, ακόμη κι όταν αυτό το κάνουμε ασυναίσθητα, είναι: 

• για την απαλλαγή από το άγχος συνδυάζουμε την αναπνοή με θετικές επιβεβαιώσεις που δρουν υποβλητικά στην ψυχοσύνθεσή μας

• για τη διακοπή του καπνίσματος προβάλλουμε νοητικές ιδέες που μας προσανατολίζουν προς την αντίθετη κατεύθυνση αυτής της συνήθειας, τονίζοντας την αξία της μακροζωίας και ό, τι αυτό συνεπάγεται

• για την απώλεια κιλών και της υιοθέτησης ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής νοητικές εικόνες αλλά και φωτογραφίες αυθυποβάλλουν τη θέληση και δίνουν κουράγιο να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας

• για την επιτυχία σε εξετάσεις ή για την επιτυχία ενός στόχου πέρα από την εμπιστοσύνη στην προετοιμασία και τις δυνατότητες μας ακόμη και η προσευχή σε συνδυασμό με την πίστη ότι αυτή θα εισακουστεί, δρουν αγχολυτικά ενεργοποιώντας τη δύναμη και την αποφασιστικότητά μας.

• για την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησής μας,, η ενασχόληση με ένα πρόγραμμα γυμναστικής, πράξεις αγάπης προς τον εαυτό μας, αποτελούν μέσα αυθυποβολής που φέρνουν την ανανέωση και τη συναίσθηση της προσωπικής μας αξίας. Η θετική εικόνα για τον εαυτό μας ακτινοβολεί γύρω μας και μας ενεργοποιεί να εξελισσόμαστε, να μην παραιτούμαστε από τις δυσκολίες, και τελικά να ωριμάζουμε. 

Δρώντας κατά αυτό τον τρόπο μπορούμε να βάλουμε τέλος βήμα βήμα σε κάθε βλαπτική συνήθεια, σε κάθε φαύλο κύκλο, υιοθετώντας στη θέση της φαύλης μια νέα συνήθεια για την οποία νιώθουμε πραγματικά περήφανοι. 

Συγγραφή άρθρου

Σοφία Κακιά
Φιλόλογος - Ειδίκευση στην Ιστορία της Φιλοσοφίας & την Ειδική Αγωγή

Πηγή: e-psychology.gr