Το ρέκβιεμ του σοσιαλισμού στη Βενεζουέλα

Του Πάνου Ευαγγελόπουλου

Η Λατινική Αμερική έχει δοκιμαστεί σε όλο το μήκος της ιστορίας της από εγχειρήματα επιβολής κολεκτιβιστικών θεσμών τα οποία έχουν ως συνέπεια την φτωχή απόδοση των οικονομιών της που συνίσταται στην αναιμική ανάπτυξη, την καταφανή ανισομερή διανομή του πλούτου, την εκτεταμένη φτώχεια, την αντιπαραγωγική και λιμνάζουσα κατανομή τεράστιων περιουσιακών αποθεμάτων που όλα μαζί οδηγούν σε μία ιδιότυπη κοινωνική σύνθεση που αδυνατεί να διαχειριστεί έναν αφάνταστο επίγειο παράδεισο. Από την ανακάλυψη της και καθ’ όλη την διάρκεια των νεότερων χρόνων, οι Ισπανοί και Πορτογάλοι κατακτητές, με διάφορα προσωπεία, τυχοδιώκτες κονκισταδόροι, ιεραπόστολοι της καθολικής εκκλησίας, επίσημοι τοποτηρητές των βασιλικών αυλών, εγκαθίδρυσαν σε όλη την Λατινική Αμερική απ’ άκρη σ’ άκρη τον φεουδαλικό κολεκτιβισμό με εμφανή χαρακτηριστικά στάσιμης δουλοπαροικίας που ακινητοποίησε την κοινωνική δυναμική και την οικονομική άνθηση για όλη την ιστορία της μέχρι σήμερα.

Αντίθετη πορεία ακολούθησε η Βόρειος Αμερική! Παρ’ ό,τι φτωχότερη σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους, οι πρώτοι άποικοί της με ισχυρότερο στοιχείο αυτό των Αγγλοσαξόνων, ακολούθησαν την υιοθέτηση ατομικιστικών θεσμών, της ελεύθερης αγοράς, των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, του κράτους δικαίου και της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης και ελέγχου στη διαχείριση της πολιτικής εξουσίας. Αυτή ήταν η Λυδία Λίθος της επιτυχίας μιας φτωχότερης Βορείου Αμερικής απέναντι σε μία πιο πλούσια Λατινική Αμερική. Οι θεσμοί της ατομικής ελευθερίας και της ελεύθερης επιχειρηματικής δράσης αντέστρεψαν μία αρνητική γεωφυσική κατάσταση πλούτου και απέδειξαν ότι η ευημερία είναι προϊόν της ελευθερίας η οποία αποτελεί την μεγαλύτερη προίκα που μπορεί να έχει ο άνθρωπος στην περιπέτεια του στη γη να οικοδομήσει τον πολιτισμό της ανοικτής ευημερούσας κοινωνίας.

Αυτή την επιτυχία που εξασφαλίζουν οι ατομικιστικοί θεσμοί απέναντι στην καταβαράθρωση που μας οδηγεί ο ενστερνισμός των κολεκτιβιστικών θεσμών ήταν το αδιαφιλονίκητο έργο του οικονομολόγου Ντάγκλας Νορθ (Βραβείο Νόμπελ 1993) ο οποίος στο βιβλίο του "Θεσμοί, Θεσμική Αλλαγή και Οικονομική Επίδοση" (Εκδόσεις Παπαζήση) μας παραδίδει μία εμπεριστατωμένη πραγματεία απόδειξης της ιστορικής επιτυχίας των συστημάτων διαχείρισης των πόρων στα οποία πρωτοστατεί και πρωταγωνιστεί το άτομο απέναντι στη συλλογική δομή. Στο έργο του που ανέλυσε και την αποτυχία της Λατινικής Αμερικής κάνει ένα μεγάλο βήμα εφαρμογής της φιλελεύθερης οικονομικής παράδοσης για την εξήγηση των αδιεξόδων και του τέλματος στο οποίο έχει περιέλθει αυτή η κατά τα άλλα προικισμένη σε φυσικό πλούτο περιοχή.

Η Λατινική Αμερική σημαδεμένη από την ανακάλυψή της από τον φεουδαλικό κολεκτιβισμό ακόμη και στον εικοστό αιώνα που σχηματίστηκαν τα πρώτα ανεξάρτητα κράτη, διάλεξε να επιμείνει σε αποτυχημένα κολεκτιβιστικά εγχειρήματα. Ο απύθμενος λαϊκισμός του Περόν, ο βαθυστόχαστος σοσιαλισμός του Αλιέντε, ο σιδερόφραχτος κομμουνισμός του Κάστρο αλλά και οι αφελείς ιδέες για τη διαρκή επανάσταση του Τσε, είναι όλα παραλλαγές της ίδιας κολεκτιβιστικής συνομοταξίας, ιδεών και αρχών που ποδηγετούν το άτομο σε μία καταναγκαστική πορεία υπό την κυριαρχία της κοινωνικής δομής, η οποία εκφράζεται και καθοδηγείται από μία αυθαίρετη ηγεσία ή από έναν ανεξέλεγκτο ηγέτη. Το μόνο που τους νομιμοποιεί είναι ότι εκφράζουν το όλον, ότι είναι οι μόνοι που αντιπροσωπεύουν αληθινά τον λαό. Κάθε άλλη άποψη διαφορετική από τη δική τους είναι υποκινούμενη από τους εχθρούς του λαού και εναντίου αυτού.

Στη Λατινική Αμερική στις μέρες μας αναπαράγεται το ίδιο χρεοκοπημένο μοντέλο ηγεσίας. Με βάση ένα μοντέλο μεταξύ του Κάστρο και του Τσάβες, η Λατινική Αμερική οδηγείται στο μονοπάτι μιας νέας αποτυχίας που θα την καταβυθίσει ακόμη πιο πολύ στο τέλμα της φτώχειας και της αυθαιρεσίας. Η εξουσία του Μαδούρο, διαδόχου του Τσάβες, γίνεται όλο και πιο μονοκρατορική, εκτελούμενη με προσωπικά διατάγματα, αίροντας σταδιακά τις ελευθερίες των πλουραλιστικών θεσμών της χώρας του. Στα οικονομικά ακολουθεί τον δρόμο του απόλυτου προσωπικού ελέγχου υπό τον μανδύα της κοινωνικοποίησης. Η προίκα της χώρας του, το πετρέλαιο, γίνεται βορά στις αυταρχικές πολιτικές του επιδιώξεις. Σε λίγα χρόνια που οι κρατικοποιημένες του πετρελαιοπηγές θα χρειάζονται επενδύσεις και νέα τεχνογνωσία που δεν θα μπορεί η γραφειοκρατική του εξουσία να προσφέρει, θα αναγκαστεί ακόμη και εισαγωγές πετρελαίου να σχεδιάσει. Αυτό είναι ήδη ορατό σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας με τρομακτικές ελλείψεις και μακρές ουρές διανομής που παρουσιάζονται σε όλα τα βασικά, αμέσου ανάγκης καταναλωτικά αγαθά.

Το μοντέλο του Κάστρο και του Τσάβες που ακολουθεί ο Μαδούρο αλλά και όλων των μιμητών τους στη Λατινική Αμερική, διευρύνουν το μοντέλο του κολεκτιβισμού, δικαιολογώντας τις αποτυχίες τους στους λαούς ότι υπονομεύονται από τις ΗΠΑ. Είναι η εύκολη και πρόχειρη λύση που επιλέγουν όλοι οι αυθαίρετοι εξουσιαστές. Η αναγωγή των δικών τους αποτυχιών στις πράξεις των εχθρών τους. Είναι αλήθεια ότι το μοντέλο Κάστρο και Τσάβες που εφαρμόζεται πλήρως σήμερα από τον Μαδούρο στη Βενεζουέλα, γράφει το πιο σκοτεινό ρέκβιεμ του κολεκτιβιστικού μοντέλου ηγεσίας στην Λατινική Αμερική.

* Ο κ. Πάνος Ευαγγελόπουλος είναι Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

panevans@uop.gr 

Πηγή: capital.gr