Ομιλία του Υφυπουργού Αλέξη Χαρίτση στην ημερίδα της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς

«Ανοίγουμε το ΕΣΠΑ στην κοινωνία, με έλεγχο και διαφάνεια»

Σήμερα, Πέμπτη 21 Ιουλίου 2016, ο Υφυπουργός Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού Αλέξης Χαρίτσης μίλησε σε ημερίδα που οργάνωσε η Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων με αφορμή τους 15 μήνες από τη σύστασή της.

Στην ομιλία του, ο Υφυπουργός επισήμανε ότι η καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς αποτελούν προτεραιότητα για την κυβέρνηση και για το Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, ειδικά σε ό,τι αφορά τις διαρθρωτικές δράσεις. Κι αυτό γιατί «η συστημική διαφθορά, τα περίκλειστα συστήματα διαχείρισης των κονδυλίων, υπονομεύουν κάθε προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης, κάθε προσπάθεια στρατηγικής παρέμβασης στην οικονομία, αλλά και δομούν μια στρεβλή σχέση κράτους-κοινωνίας».

Ο Υφυπουργός εξέθεσε διεξοδικά την Εθνική Στρατηγική κατά της Απάτης στις Διαρθρωτικές Δράσεις και το σχετικό Σχέδιο Δράσης, που υλοποιήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του, χάρη στη σοβαρή και συντονισμένη εργασία των αρμόδιων υπηρεσιών, μέσα στο 2015. Στάθηκε όμως προπάντων στο κεντρικό μέλημα της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου, που είναι το άνοιγμα του ΕΣΠΑ στην κοινωνία με διάχυση της πληροφόρησης και διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα. «Το πρώτο ζητούμενο είναι να σπάσουν οι συνθήκες εκείνες που στρώνουν το έδαφος για τη διαφθορά και την απάτη με τη στενή έννοια, και, παράλληλα, να αλλάξει η εικόνα του ΕΣΠΑ στην κοινωνία. Να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι/επενδυτές ότι αξίζει τον κόπο να καταθέσουν αίτηση καθώς θα κριθεί αντικειμενικά», τόνισε ο κ. Χαρίτσης.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Υφυπουργός αναφέρθηκε στον επανασχεδιασμό προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, ώστε να ωφελούνται οι πραγματικοί δικαιούχοι και να μην κατανέμονται στρεβλά τα κονδύλια, καθώς και στις αλλαγές που επήλθαν στις προσκλήσεις επιχειρηματικότητας και στα κοινωνικά προγράμματα ώστε να διασφαλίζεται η απόλυτη διαφάνεια. Τέλος, ο Υφυπουργός ανακοίνωσε ότι η σταδιακή αύξηση των πόρων του εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων θα συνοδευτεί από έναν νέο μηχανισμό παρακολούθησης, ελέγχου και διαφάνειας στη διαχείριση αυτών των πόρων.

Σημεία για την ομιλία στην ημερίδα της ΓΕΓΚΑΔ στις 21/7/2016 – Στρατηγική κατά της Απάτης και ευρύτερα για τη Διαφάνεια στις Διαρθρωτικές Δράσεις

• Η καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς αποτελούν προτεραιότητα για την κυβέρνηση και για το Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, ειδικά σε ό,τι αφορά τις διαρθρωτικές δράσεις. Δεν είναι απλώς ηθικό ζήτημα. Η συστημική διαφθορά, τα περίκλειστα συστήματα διαχείρισης των κονδυλίων, τα «κυκλώματα» και οι «παρέες» υπονομεύουν κάθε προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης, κάθε προσπάθεια στρατηγικής παρέμβασης στην οικονομία. Υπονομεύουν ακόμη τους όρους της κοινωνικής συνύπαρξης, δομούν μια στρεβλή σχέση κράτους-κοινωνίας.
• Η Ελλάδα είναι μία από τις λίγες χώρες που έχει εκπονήσει και υποβάλει στην αρμόδιες Υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Εθνική Στρατηγική κατά της Απάτης στις Διαρθρωτικές Δράσεις. Προτεραιότητα για την ΕΕ μετά από αυξανόμενα κρούσματα απάτης στις διαρθρωτικές δράσεις σε πολλές χώρες.
• Η στρατηγική αυτή εκπονήθηκε από τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων-ΕΣΠΑ του Υπουργείου και περιλαμβάνει τους ακόλουθους στόχους:

-       Εμπέδωση επαγγελματικού ήθους στο προσωπικό που εμπλέκεται στη διαχείριση και υλοποίηση των συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων.

-       Αποτελεσματική Συνεργασία/Συντονισμός μεταξύ των αρμόδιων Εθνικών Αρχών (τόσο των αρμόδιων φορέων για τη διαχείριση και τον έλεγχο των συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων όσο και των θεσμικών οργάνων με αντικείμενο την ανίχνευση και την καταπολέμηση της απάτης).

-       Αποτελεσματική Συνεργασία με τους αρμόδιους εξωτερικούς φορείς (ανταλλαγή πληροφοριών και πρακτικών)  

-       Ενίσχυση της Διαφάνειας. Διάχυση της πληροφόρησης. Αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχουν τα σύγχρονα πληροφορικά συστήματα για τον έλεγχο, τη σύγκριση και ανάλυση στοιχείων που είναι σημαντικά για την πρόληψη, ανίχνευση και καταπολέμηση της απάτης.

-       Ενίσχυση του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου του ΕΣΠΑ 2014-2020.

§   Για την επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής καταρτίστηκε ένα αναλυτικό Σχέδιο Δράσης με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και δείκτες επίτευξης.  (Ως αρμόδιες Αρχές υλοποίησης του Σχεδίου καθορίστηκαν η ΓΓΔΕ-ΕΣΠΑ και οι Υπηρεσίες της, οι Διαχειριστικές Αρχές, η ΕΔΕΛ, η Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς (ΓΕΓΚΑΔ) και το ΣΔΟΕ). Με σοβαρότητα και συνέπεια, το Σχέδιο έχει υλοποιηθεί κατά 90-95% (νομοθετικές παρεμβάσεις, οργανωτικά και διοικητικά θέματα, θέματα συνεργασιών, εκπαιδεύσεις και σημαντικές δράσεις ευαισθητοποίησης).

§   Οι πιο σημαντικές νομοθετικές και οργανωτικές αλλαγές είναι οι εξής:

-       Εφαρμογή του Νόμου 4314/2014 (Μέρος Α) για το ΕΣΠΑ 2014-2020.
Ο Νόμος εκδόθηκε το Δεκέμβρη του 2014 και περιλαμβάνει διατάξεις για την καταπολέμηση της απάτης στις Διαθρωτικές Δράσεις, που ενσωματώνουν τις νέες απαιτήσεις του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ. Απαιτήθηκε πολύ σοβαρή δουλειά  μέσα στο 2015 από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομίας, ειδικά την Εθνική Υπηρεσία Θεσμικής Υποστήριξης (ΕΥΘΕ), με την καθοδήγηση της πολιτικής ηγεσίας, προκειμένου οι γενικές προβλέψεις του Νόμου να εξειδικευτούν σε συγκεκριμένες ενέργειες.

-       Ο ορισμός της ελληνικής AFCOS (Anti-Fraud Coordination Service), δηλ. μίας Αρχής για το Συντονισμό της Καταπολέμησης της Απάτης σε εθνικό επίπεδο, ρόλο που έχει αναλάβει η Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς (ΓΕΓΚΑΔ), που συστάθηκε το Μάρτιο του 2015 και μας φιλοξενεί σήμερα. Κρίσιμος ο ρόλος της, καθώς (α) εξασφαλίζει το συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων φορέων για τη διαχείριση και τον έλεγχο των συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων και των αρμόδιων εθνικών Αρχών για την καταπολέμηση της απάτης και (β) είναι πια το σημείο υποδοχής και εξέτασης όλων των καταγγελιών. Συνεχής  και εποικοδομητική συνεργασία του Υπουργείου μας με την ΓΕΓΚΑΔ.

-       Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή, μέσα στο 2015, του νέου Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020 τα οποία χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το Ταμείο Συνοχής στο πλαίσιο του Στόχου «Επενδύσεις στην Ανάπτυξη και την Απασχόληση (ΕΑΑ)». Το Σύστημα αυτό αποτελεί τον κορμό της διαχείρισης και υλοποίησης των Διαρθρωτικών Δράσεων και περιλαμβάνει: (α) όλες τις αρχές/φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση, πιστοποίηση και έλεγχο των συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων και έργων, και (β) όλες τις διαδικασίες που πρέπει να εφαρμόζονται για να διασφαλίζεται η χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των πόρων του ΕΣΠΑ. Οι περισσότερες ενέργειες που εντάχθηκαν στο Σχέδιο Δράσης υπηρετούσαν το στόχο της ενίσχυσης αυτού του Συστήματος: Στο Σύστημα ενσωματώθηκαν συγκεκριμένες διαδικασίες και μέτρα για την πρόληψη και καταπολέμηση της απάτης που αποσαφηνίζουν λειτουργικές ροές, μηχανισμούς και αρμοδιότητες (αξιολόγηση κινδύνων απάτης, χειρισμός υπονοιών απάτης, μηχανισμός για την εξέταση καταγγελιών σε σχέση με τα συγχρηματοδοτούμενα έργα).

-       Προπάντων, όμως, η Στρατηγική έχει βασιστεί σε ένα μοντέλο συνεχούς παρακολούθησης, πρόληψης και βελτίωσης, οπότε όποια νέα μέτρα χρειάζεται να ληφθούν, θα εισάγονται και θα προσαρμόζονται στο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου του ΕΣΠΑ 2014-2020, ώστε να περιορίζονται οι ευκαιρίες εκδήλωσης φαινομένων απάτης και διαφθοράς.

• Πέρα από τα οργανωτικά, κεντρικό μέλημα για την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου είναι το άνοιγμα του ΕΣΠΑ στην κοινωνία. Να πάψει να είναι ένα σύστημα περίκλειστο, για λίγους κι εκλεκτούς. Αντιμετώπιση των χρόνιων παθογενειών του συστήματος ΕΣΠΑ (γραφειοκρατία, αδιαφάνεια, ελλιπής πληροφόρηση ενδιαφερομένων). Διάχυση της πληροφόρησης, ενημέρωση για τα προγράμματα, διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα (ανοιχτή πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα για τους πολίτες), απλοποίηση διαδικασιών. Αυτό είναι το πρώτο ζητούμενο: Να σπάσουν οι συνθήκες εκείνες που στρώνουν το έδαφος για τη διαφθορά και την απάτη με τη στενή έννοια. Να σπάσουν οι δομικές στρεβλώσεις. Παράλληλα, να αλλάξει η εικόνα του ΕΣΠΑ στην κοινωνία. Να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι/επενδυτές ότι αξίζει τον κόπο να καταθέσουν αίτηση καθώς θα κριθεί αντικειμενικά.
• Με αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας, επήλθαν λοιπόν σημαντικές αλλαγές στα προγράμματα του ΕΣΠΑ με στόχο το άνοιγμα στην κοινωνία.
• Επανασχεδιάστηκαν προγράμματα ώστε να ωφελούνται οι πραγματικοί δικαιούχοι και να μην κατανέμονται στρεβλά τα κονδύλια (π.χ. για την κατάρτιση ανέργων, που το 75% θα πήγαινε στους παρόχους κατάρτισης αντί στους ανέργους).
• Αλλαγές στις νέες προσκλήσεις στα προγράμματα επιχειρηματικότητας (στα κριτήρια, στη διαδικασία αξιολόγησης, στη διευκόλυνση ρευστότητας των νέων προπάντων δικαιούχων με τον ανοιχτό καταπιστευτικό λογαριασμό) ώστε (α) να διασφαλίζεται, για πρώτη φορά, η απόλυτη διαφάνεια και η ανώνυμη αντικειμενική αξιολόγηση των υποβαλλόμενων επενδυτικών σχεδίων, (β) να διευρύνονται οι ομάδες των τελικών δικαιούχων.
• Αλλαγές και στα κοινωνικά προγράμματα (π.χ. για παιδικούς σταθμούς) στην κατεύθυνση του ανοίγματος και της διαφάνειας (εν προκειμένω: κάλυψη όλων των γονιών κάτω από το όριο της φτώχειας, σε όποια δομή επιλέξουν).   

• Κεντρικό μέλημα η διαφάνεια και για το εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, στο οποίο δίνεται μεγάλο βάρος. Κάθε χρόνο θα αυξάνουν οι πόροι (1 δισ. ’17-’18, 1,25 δισ. ’19-’20).Η ενίσχυση όμως θα συνδυαστεί με έναν νέο μηχανισμό παρακολούθησης, ελέγχου και διαφάνειας  στη διαχείριση των πόρων του Προγράμματος που δίνονται στις Περιφέρειες και στα Υπουργεία.